Chim Việt Cành Nam             [  Trở Vá»   ]

Thụy Khuê

Sóng từ trÆ°á»ng II
___

 Tô Thùy Yên, thá»i gian, tồn tại, cô Ä‘Æ¡n và đá


     Hành giả của cô Ä‘Æ¡n, Tô Thùy Yên đáp chuyến tốc hành "cánh đồng con ngá»±a chuyến tầu", năm 56, vào vòng khắc biệt của thá»i gian, nghiá»n nát hình hài, đập tan bão tố, giã vụn tâm tÆ°, biến tất cả thành hÆ° vô, trừ đá: Ãá ở lại. Ãá ở lại, trong ánh tàn dÆ°, khiến cho thá»i gian, đá và con ngÆ°á»i trở thành tÆ°Æ¡ng quan tồn tại.
  Trên cánh đồng hoang thuần má»™t mầu
  Trên cánh đồng hoang dài đến ná»—i
  Tàu chạy mau mà qua rất lâu
  Tàu chạy mau, tàu chạy rất mau
  Ngá»±a rượt tàu, rượt tàu, rượt tàu.
  Cá» cây, cá» cây lùi chóng mặt
  Gò nổng cao rồi thung lÅ©ng sâu.
  Ngá»±a thở hào hển, thở hào hển.
  Tàu chạy mau, vẫn mau, vẫn mau.
  Mặt trá»i má»c xong, mặt trá»i lặn.
  Ngá»±a gục đầu, gục đầu, gục đầu.
  Cánh đồng, a! Cánh đồng sắp hết.
  Tàu chạy mau, càng mau, càng mau.
  Ngá»±a ngã lăn mình mÆ°á»›t nhÆ° cá»,
  Chấm giữa ná»n nhung má»™t vết nâu.
         (Cánh Ãồng Con Ngá»±a Chuyến Tàu, tháng 4-1956)
     à niệm "chạy Ä‘ua" lạ lắm. Mà đây không phải là cuá»™c chạy Ä‘ua tầm thÆ°á»ng giữa phÆ°á»ng tục tá»­. Ãây là cuá»™c chạy Ä‘ua giữa ba "kẻ" không phải ngÆ°á»i, không cùng "giống": Cánh đồng (đất và cá») vừa là má»™t tÄ©nh thể bất biến (đất), vừa là má»™t sinh thể lụi tàn (cá»). Ngá»±a thuá»™c loài tá»­ kiếp (mortel), cố rượt theo con tầu, guồng máy vô tri, vô kiếp. Tô Thùy Yên đã Ä‘oạn tuyệt vá»›i quá khứ thÆ¡ tiá»n chiến bằng cuá»™c Ä‘ua này, má»™t cuá»™c Ä‘ua rất cô hồn, siêu thá»±c và có thật. "Chúng" chạy Ä‘i đâu? Chạy vào không gian và thá»i gian, mịt mùng vô tận. Ngá»±a chạy mau, tầu càng mau hÆ¡n. Vận tốc (thá»i gian) càng gia tăng, cánh đồng (không gian) càng "dãn" ra nhÆ° thể hai cái biển gian ấy cùng nhập bá»n má»™t lúc, Ä‘iá»u mà Phạm Duy rất ngại: đừng cho không gian đụng thá»i gian (ThÆ°Æ¡ng Tình Ca).

     NhÆ° thế, ý thức thá»i gian gia nhập lãnh phận Tô Thùy Yên ngay từ đầu, "thá»i gian" vào thÆ¡ nhÆ° má»™t nhận thức vá» sá»± tồn tại xuyên qua thá»i gian.
     Ở ông, thá»i gian phát Ä‘á»™ng những câu thÆ¡ rất sâu và rất mạnh:

  Thá»i gian rÅ© trắng xÆ°Æ¡ng làm nhá»›
  .....
  Thá»i gian gia tốc thảm thê thay
  .....
  Thá»i gian đứt quãng dài vô định
  .....
  Thá»i gian mất trí trắng vô âm
  ......
  Lục lại thá»i gian kiếm chính mình
  .....
  Thăm thẳm trÆ°a thá»i gian chết xanh
  .....
  Hồn thá»i gian phất phÆ¡ lÆ°á»›i nhện
     Thá»i gian đứt quãng là má»™t nhận thức vô cùng sâu, dẫn đến những Ä‘á»›n Ä‘au khác: thá»i gian rÅ© trắng xÆ°Æ¡ng làm nhá»›, thá»i gian mất trí, thá»i gian gia tốc, thá»i gian chết xanh, hồn thá»i gian phất phÆ¡ lÆ°á»›i nhện... và trong cái biển thá»i gian dữ dẵn, tàn khốc ấy, có kẻ Ä‘i lục lại thá»i gian kiếm chính mình, thì quả là cao đạo.

*

     Cùng vá»›i Thanh Tâm Tuyá»n, Tô Thùy Yên Ä‘em ý thức vá» bản ngã, vá» ná»—i hoang tưởng của con ngÆ°á»i vào thi ca những năm 60, vá»›i má»™t phong cách khác.
     Ở Thanh Tâm Tuyá»n, con Ä‘Æ°á»ng ý thức được vẽ trên cấu trúc gián Ä‘oạn, tượng trÆ°ng mạch đứt của thá»i gian.

  đêm ngã xuống khoảng thì thầm tá»™i lá»—i
  em bé quàng khăn Ä‘á» Æ¡i
  này má»™t con chó sói
                           (Tôi Không Còn Cô Ãá»™c)
     Ở má»—i tích tắc, Thanh Tâm Tuyá»n chụp má»™t bức ảnh và dàn trải chúng bên nhau.
     Ba hình ảnh "đêm ngã xuống", "em bé quàng khăn Ä‘á»" và "con chó sói" rá»i rạc, không có gì liên lạc vá»›i nhau, cả ba xuất hiện cùng má»™t lúc thành má»™t bức tranh "siêu thá»±c lập thể".
     Ở Tô Thùy Yên, ý thức hoang tưởng xuất hiện dÆ°á»›i dạng cổ Ä‘iển và liên tục. Tô Thùy Yên không phá cách trong hình thức mà phá cách trong tÆ° tưởng:
  Thá»i gian đứt quãng dài vô định
  NhÆ° sợi dây diá»u băng mất tăm.
  Lòng anh thảng thốt, sông chao sóng
  Ká»· niệm buông tay, rú ngất chìm.
                                       (VÆ°á»n Hạ)
     Cách tạo hình siêu thá»±c gắn vá»›i ý thức vá» bản ngã, vá» sá»± đứt quãng của thá»i gian, được Tô Thùy Yên nhào nặn nhuần nhuyá»…n trong má»™t cấu trúc liên tục: Thá»i gian đứt quãng dài vô định nhÆ° sợi dây diá»u băng mất tăm, lòng anh thảng thốt, sông chao sóng đến đây vẫn là má»™t "chuá»—i thÆ¡" hiá»n lành theo lối cÅ©, bá»—ng "ká»· niệm buông tay, rú ngất chìm", từ đâu rá»›t xuống khiến ngÆ°á»i Ä‘á»c thảng thốt, giật mình kịp thấy ná»—i hoang mang, hoang tưởng. Trá»… rồi. Hắn đã nhập cuá»™c. Vào cõi thÆ¡ Tô Thùy Yên, vào cõi hoang tưởng của chính mình, vá»›i những hình ảnh cá»±c kỳ phức loạn: "nằm nghe tóc rụng", "chiá»u hôm nhìn lá»­a nhá»› tiá»n thân", "con rạch Ä‘en nồng nhÆ° máu chết", "mắt ngÆ°á»i sâu vá»i vợi ẩm hÆ¡i chiá»u", "đất bạc mầu Ä‘i, đất bạc mầu".

     Ãi từ những nghiệm sinh vá» sá»± tồn tại và thá»i gian, rất Heidegger ấy, thÆ¡ Tô Thùy Yên Ä‘á»›n Ä‘au và sâu sắc, ông tạo ra má»™t mẫu cÆ¡ Ä‘Æ¡n hành giả, có khả năng Ä‘i ngược thá»i gian, suốt Ä‘á»i tìm lại chính mình, đằng vân trong má»™t vÅ© trụ Ä‘au thÆ°Æ¡ng, ô nhiá»…m những lừa lá»c, tá»™i tù và chết chóc:

  Nao nao mÆ°á»ng tượng bóng mình
  Mịt mùng cõi tá»›i, u minh tiếng rá»n
  Xuống đò, Ä‘á»i đã bá» quên
  Má»™t sông nÆ°á»›c lá»›n trào lên mắt ngá»i.
                                           (Qua Sông)
     Những chuyến Ä‘i tuyệt vá»ng chỉ kéo dài thêm, lâu thêm, ná»—i khắc khoải của cô Ä‘Æ¡n:
  Năm tháng nhúng hoàng hôn
  Ãến rã rá»i thể xác
  Tôi đã thấy mất mát
  Tất cả trừ cô Ä‘Æ¡n.

  Cuá»™c sống nhiá»…m lầm than
  Nằm liệt trên buồn bã
  Thượng đế Ä‘iá»m nhiên lạ
  Tôi đánh liá»u cÆ°á»i khan
               (Thân Phận Của Thi SÄ©)

     NhÆ°ng nói gì, làm gì rồi cÅ©ng thế thôi, cÅ©ng thừa thôi. Bởi từ lâu, ngÆ°á»i đãng tá»­ ấy đã biết rằng:
  Chim đã bay quanh từ vạn cổ
  Gió thật xÆ°a, mây thật già nua.
                                   (Ããng Tá»­)
*

      Vá»›i đá, Ngô Thừa Ân bắt đầu Tây Du Ký, Tôn Ngá»™ Không là con khỉ đá. Tào Tuyết Cần mở Hồng Lâu Má»™ng bằng đá, Giả Bảo Ngá»c là hậu thân của hòn đá dÆ°á»›i núi Thanh Ngạnh. Luận Ngữ, Tam Tá»± Kinh... trong Văn Miếu tại TrÆ°á»ng An cÅ©ng khắc trên bia đá. Rút cục chỉ có đá còn lại. Ãá ở lại. Ãá ở lại sau khi tất cả những ánh tàn dÆ° khác Ä‘á»u đã trôi Ä‘i, biến Ä‘i:

  Trên dốc thá»i gian, hòn đá tuá»™t
  Lăn dài khinh Ä‘á»™ng cả hÆ° vô
       (Há», Ta Trở Lại Gian Nhà Cá»)

  Tiếng kêu đá lở long thiên cổ
  Cát loạn muôn trùng xóa dấu chôn
       (Góa Phụ)

     Ãá là thể xác của vÄ©nh cá»­u. NhÆ°ng đá cÅ©ng lại muôn kiếp cô Ä‘Æ¡n. Ãá không có bạn. Ãá không nói. Không có thông ngôn. Ãá đợi ngàn năm. Ãá là ná»—i đợi vô tận.
     Nữ Oa góp nhặt những hòn đá lá»›n, ngoan cÆ°á»ng nhất để vá lại bầu trá»i thÆ°Æ¡ng khuyết, nứt nẻ, tật nguyá»n. Vá»›i sá»± tính toán tỉ mỉ, Nữ Oa cho rằng: Phải cần đến hàng vạn năm má»›i kiếm được 36.500 hòn đá lá»›n để lấp kín vết thÆ°Æ¡ng của bầu trá»i. Bà chuẩn bị được 36.501 hòn đá, nhÆ°ng lại chỉ cần có 36.500. Hòn đá duy nhất, bé nhất còn sót lại bị bà bá» quên trên núi Thanh Ngạnh.
     Vá» tâm sá»± đứa con út của Nữ Oa, Tào Tuyết Cần viết: "Ãá khát vá»ng lên trá»i, nhÆ°ng bầu trá»i bao la rá»™ng lá»›n lại rứt bá» nó. Ãá muốn xuống vá»›i đất nhÆ°ng năm tháng dằng dặc qua Ä‘i, mòn má»i đợi chá» vẫn không có cÆ¡ may để nó được đặt chân lên bàn cá» huyá»n bí trên mặt đất." Nhà văn muốn giải thích cái nhân duyên của đá. Không được lên trá»i, không chôn xuống đất. Ãá hóa thân thành: Giả Bảo Ngá»c. Ãứa con út của Nữ Oa, chẳng qua là con ngÆ°á»i bị kết án chung thân di chuyển, lủng lẳng giữa thá»i gian và không gian má»™t chiá»u Ä‘i duy nhất: Tiến vá» cõi không. Dẫm lên lầm than, tang tóc, cô Ä‘Æ¡n, phi lý, nguyá»n rủa, căm thù, lắng nghe những chuyện trần thế thất thiệt. Thân phận đợi chá», di biến, trÆ¡ đá ấy, Tô Thùy Yên đã viết được, nhÆ° má»™t định mệnh, má»™t vinh dá»± lầm than của kiếp ngÆ°á»i, nhÆ° má»™t định nghÄ©a của cô Ä‘Æ¡n, của con ngÆ°á»i, lá»­ng lÆ¡ trong cõi vô chung, vô thủy:
  Con chim bói cá trong tàn tối
  Soi vÄ©nh hằng xanh rợn mặt hồ
  HÆ° ảnh lá»n rá»n tụ tán tụ
  Hoài công không định nổi chân nhÆ°

  Trái đất thì buồn nhÆ° xác rá»—ng
  Ta thì nhÆ° gió, tuyệt bÆ¡ vÆ¡,
  Trăm năm, cá»­a khép há» mÆ°a nắng...
  Mãi chẳng ai vá» qua gá»i cho.

  Ta đợi nghe chừng thiên cổ má»i
  Hàng hàng thân trụ đứng hÆ° hao
  Hoàng hôn, thần thánh bÆ°ng mặt khóc
  Ta chẳng buồn thăm há»i tại sao

  Ôi đá địa đầu vần vụ má»™ng
  Ai xÆ°a qua yểm lại tình sầu
  Thá»i gian rÅ© trắng xÆ°Æ¡ng làm nhá»›
  Gió cát không nguôi khóc dãi dầu.
                                           (Ná»—i Ãợi)

     à thức vỠđá làm lạnh thÆ¡, giá băng những câu thÆ¡ tha thiết nhất:
  Từng chút vá»— vá», từng chút má»™t
  Em tạt vào anh rồi rút Ä‘i...
  ThÆ°Æ¡ng tích chẳng lành chan muối xót
  Bào sâu thân đá, nÆ°á»›c tay ghì
                                           (Hải Phận)
     Và vá»›i lạnh băng ấy, nhà thÆ¡ Ä‘i vào hành trình ý thức, tìm lại chính mình:
  Má»™t sáng ta vá» qua bãi sụp
  Thấy tàn tro váng biết là ta.
                                  (Ná»—i Ãợi)
*

     Ở Tô Thùy Yên, còn má»™t con ngÆ°á»i nữa trong đó chất hành giả, ý niệm quân tá»­ và hào hùng nhào nặn thành má»™t tâm hồn "tráng sÄ©" hiện đại. Hình ảnh này rất được quần chúng (di tản) ngưỡng má»™. Giá»ng thÆ¡ quan hoài, biên tái, mang hào khí của ngÆ°á»i (anh hùng) bại trận, bất khuất. Coi nhẹ tù đầy. Xem thÆ°á»ng gian khổ. Kể chuyện mÆ°á»i năm lao cải nhẹ nhÆ° lông.

     Bài Ta VỠđược phổ biến ngay khi Tô Thùy Yên còn ở trong nÆ°á»›c nhÆ° má»™t bài ca ngất ngưởng của ngÆ°á»i tù cải tạo, cao ngạo trở vá», vá»›i cái ta khinh mạn và ngạo nghá»…:

  Ta vá» má»™t bóng trên Ä‘Æ°á»ng lá»›n
  ThÆ¡ chẳng ai Ä‘á» vạt áo phai...
  Sao vẫn nghe Ä‘au má»m phế phủ?
  MÆ°á»i năm, đá cÅ©ng ngậm ngùi thay.

  VÄ©nh biệt ta -mÆ°á»i- năm chết dấp
  Chốn rừng thiêng ỉm tiếng nghìn thu
  MÆ°á»i năm, mặt xạm soi khe nÆ°á»›c
  Ta hóa thân thành vượn cổ sÆ¡.

  Ta vá» qua những truông cùng phá
  Nếp trán nhăn đùa ngá»n gió may
  Ta ngẩn ngÆ¡ trông trá»i đất cÅ©,
  Nghe tàn cát bụi tháng năm bay
  ...
                                          (Ta Vá»)

     Nhiá»u ngÆ°á»i cho Ta Vá», Chiá»u Trên Phá Tam Giang, TrÆ°á»ng Sa Hành... là những bài thÆ¡ tiêu biểu Tô Thùy Yên, có lẽ tiêu biểu thÆ¡ chính khí, chính luận thì đúng hÆ¡n. Bài Ta Vá», nhÆ° có ý tái tạo má»™t chính nghÄ©a, má»™t chí khí cho ngÆ°á»i bại trận, xÆ°á»›ng lên cái căn cÆ°á»›c của miá»n Nam, tấm lòng "rá»™ng lượng" của ngÆ°á»i tù lao cải, sẵn sàng tha thứ cho những kẻ đã hành hạ, đầy Ä‘á»a mình.

     NhÆ°ng dÆ°á»ng nhÆ° thÆ¡ hay không cần chính nghÄ©a, không cần bầy tá». Lão Tá»­ có nói đến tính "vô ích" của các sá»± xÆ°á»›ng danh. Vô danh má»›i là Ãạo. Ãạo thÆ°á»ng ẩn. Ãạo vốn má»™c mạc, không có tên. Không có tên nên má»›i có khả năng biến hóa. ThÆ¡ hay không lá»™. Mà lại ngại những hình ảnh cliché, sáo mòn nhÆ° thÆ¡ Ä‘á» vạt áo, niá»m Ä‘au phế phủ, chốn rừng thiêng, tiếng nghìn thu, truông cùng phá, hóa thân thành vượn... Những ná»—i Ä‘au thật không hợp vá»›i tạng chữ lấp lánh láng diện, nhÆ° thể đám tang không mặc áo màu.

     Cho nên những câu thÆ¡ nhÆ°

  Ta há»i han, há», Hiu Quạnh lá»›n
  Mà Hiu Quạnh lá»›n vẫn làm ngÆ¡.
trong TrÆ°á»ng Sa Hành, dù được ca tụng, e rằng chúng cÅ©ng rất xa vá»›i ná»—i quạnh hiu dù rất lá»›n của nhà thÆ¡ và của con ngÆ°á»i.

*

     Ở Tô Thùy Yên, cô Ä‘Æ¡n, hiu quạnh và thất phận âm á»· dÆ°á»›i những câu thÆ¡ khác không viết hoa, khiêm tốn hÆ¡n, tinh tế hÆ¡n và ít được chú ý hÆ¡n.

     DÆ°á»ng nhÆ° ná»—i Ä‘au đã đến vá»›i Tô Thùy Yên từ rất sá»›m, từ những ngày đầu chiến tranh, ná»—i Ä‘au Ä‘á»i, bắt gặp má»™t đêm qua bắc Vàm Cống:

  Ãêm qua bắc Vàm Cống,
  Mối sầu nhÆ° nÆ°á»›c sông,
  Chảy hoài mà chẳng cạn,
  Cuốn phăng kiếp bá»nh bồng.
  .....
  Tôi châm Ä‘iếu thuốc nữa
  Ãốt tàn thêm tháng năm
  Chiếc bắc xa dần bến
  Ãá»i xa dần tuổi xanh

   NÆ°á»›c tách nguồn vá» biển
  Sầu lại chảy vá» hồn
  Khi tôi vuốt lấy mặt
  Nghe bàn tay trống trÆ¡n

     Ãây là má»™t trong những bài thÆ¡ lá»t vào ngÆ°á»i nhÆ° kẻ trá»™m nhÆ° lá»i Tô Thùy Yên. Chính cái khẽ khàng, cái nhá» nhẹ ấy má»›i thấm và Ä‘au, nó là những sợi thần kinh của cảm giác. Không há» có những chữ "lá»›n" mà mối sầu vẫn lá»›n. Má»™t thá»i gian gian dối: Ãốt tàn thêm tháng năm. Má»™t trống vắng âm thầm xâm lấn, cô Ä‘Æ¡n nạo sát hồn ngÆ°á»i: Khi tôi vuốt lấy mặt, nghe bàn tay trống trÆ¡n. ThÆ¡ đã tìm được tần sóng của những ngõ vắng, những lối lạc của tâm hồn; thÆ¡ mở những cá»­a kín, phát lá»™ những ná»—i Ä‘au dấu sâu trong tim ngÆ°á»i.

     Bài VÆ°á»n Hạ, lạnh lùng chăng lên phận số con ngÆ°á»i, những kiếp má»ng manh nhÆ° những sợi diá»u, bị bắt làm con tin cho má»™t mẹ mìn thá»i gian luôn luôn bất trắc phản bá»™i chỉ chá» dịp là quất ngá»±a truy phong:

  Thá»i gian đứt quãng dài vô định
  NhÆ° sợi dây diá»u băng mất tăm
  Lòng anh thảng thốt, sông chao sóng
  Ká»· niệm buông tay rú ngất chìm.

  Ai ngắt dùm anh cây cá» sÆ°á»›t
  Làm đôi gà đá, đá ăn cÆ°á»i
  Mùa hè Ä‘i khuất kêu không lại
  Bãi mía Ä‘iêu tàn gốc cháy thui.

  Trá»i cao má»i mắt, chòm mây bạc
  Thăm thẳm trÆ°a, thá»i gian chết xanh.
  Ngoài cõi chói chang hÆ° ảo múa
  DÆ°á»ng nhÆ° ai gá»i ấu danh anh.

  Hàng cây đứng bóng ôm tròn gốc
  Ãất ẩm vÆ°Æ¡ng hÆ°Æ¡ng, cá» trở màu
  Ai cúi soi mÆ°Æ¡ng rong khá»a mặt
  Thấy hồn mùa cÅ© Ä‘á»ng xanh xao.
   (VÆ°á»n Hạ)

     Má»™t mối "sầu" má»›i dấy lên, không phải sầu tiá»n chiến, sầu lãng mạn LÆ°u Trá»ng LÆ°, Huy Cận. Sầu Tô Thùy Yên mang tính chất ná»™i tại, sầu hiện sinh, sầu sống, sầu hôm nay, sầu tá»± bản thân lan ra vÅ© trụ "lòng anh thảng thốt sông chao sóng" khác vá»›i sầu hôm qua, "sóng cuá»™n tràng giang buồn Ä‘iệp Ä‘iệp" (Huy Cận) hay "phất phÆ¡ hồn của bông hÆ°á»ng" (Xuân Diệu). Sầu má»›i xuất phát từ ngÆ°á»i, làm chao đảo thiên nhiên, khác vá»›i sầu cÅ©: thiên nhiên gây thÆ°Æ¡ng cảm trong lòng ngÆ°á»i.

     Ở cõi sầu má»›i, con ngÆ°á»i làm chủ tình cảm và tình thế, vÅ© trụ bị nhân hóa(1) nhÆ°: Trá»i cao má»i mắt chòm mây bạc : trá»i, mây ở đây là ngÆ°á»i, chứ không bị ví là ngÆ°á»i nhÆ° bông hÆ°á»ng của Xuân Diệu.

     Thăm thẳm trÆ°a thá»i gian chết xanh, ngoài cõi chói chang hÆ° ảo múa, hàng cây đứng bóng ôm tròn gốc, đất ẩm vÆ°Æ¡ng hÆ°Æ¡ng cá» trổ màu...: thá»i gian, hÆ° ảo, hàng cây, đất, cá»... Ä‘á»u là ngÆ°á»i, và ngÆ°á»i lại biến thành vật ảo, thành bóng ma của chính mình:

  Ai cúi soi mÆ°Æ¡ng rong khá»a mặt
  Thấy hồn mùa cÅ© Ä‘á»ng xanh xao.
     Những rung Ä‘á»™ng má»›i này xuất phát từ những nghiệm sinh vá» tồn tại và thá»i gian, hợp vá»›i cách tạo hình siêu thá»±c, tạo thành "ná»—i Ä‘au hôm nay", má»™t ná»—i Ä‘au xâm thẳng vào bản thể, dày vò tâm thức, cá»±c kỳ nhức nhối (khác hẳn vá»›i ná»—i Ä‘au lãng mạn êm dịu thá»i tiá»n chiến), tạo nên những hình ảnh thầm lặng mà vô cùng chua xót nhÆ° mùa hè Ä‘i khuất kêu không lại, thăm thẳm trÆ°a thá»i gian chết xanh, thấy hồn mùa cÅ© Ä‘á»ng xanh xao... NÆ¡i Tô Thùy Yên, có tồn tại nào qua mắt được thá»i gian? Tồn tại và thá»i gian ẩn kiếp trong nhau: Không biết ai phụ ai? Ai lấn át ai? Ai chết trÆ°á»›c ai?
 

     Hải Phận, má»™t bài thÆ¡ nhá» vá»›i mối sầu lá»›n. Tô Thùy Yên dá»±ng hải phận tình yêu trong hải phận ngÆ°á»i. Vừa chia cắt, vừa gần gụi nhÆ° biển và cát, nhÆ° nÆ°á»›c và đá. Ảo tưởng gần xa, hợp tan, sáng tối, tuy má»™t mà hai, giao nhau tạo nên má»™t mối sầu non trẻ luôn luôn bắt đầu, luôn luôn trở lại:

  NhÆ° má»™t con sò giữa chiếc vá»
  Chúng ta cuá»™n trốn trong tình yêu
  NhÆ° đôi dã tràng không biết má»i
  Chúng ta khởi sá»± lại mối sầu

  Từng chút vá»— vá» từng chút má»™t
  Em tạt vào anh rồi rút Ä‘i
  ThÆ°Æ¡ng tích chẳng lành chan muối xót
  Bào sâu thân đá, nÆ°á»›c tay ghì.

     NgÆ°á»i lính trong hải phận cÅ©ng nhập nhằng, khiêm tốn. Ở đây không có khí hạo nhiên, không có lá»i hào sảng mà chỉ là những tích tụ Ä‘au thÆ°Æ¡ng, nhục cảm, tìm đến đối tượng yêu Ä‘Æ°Æ¡ng nhÆ° má»™t cõi sống, cõi vá», cõi hải đăng sáng diệu:
  Anh sống làm quen cùng cái chết
  Liếm lấy mặn mà trên Ä‘au thÆ°Æ¡ng
  Chìm mãi xuống em và mất tích
  NhÆ° mặt trá»i rã trong nÆ°á»›c loang.

  Vị thần mun hải đăng trÆ¡ trá»i
  Trừng má»i con mắt ngó không gian
  Em trở vá» em chá» biến đổi
  Trở vá» em nhÆ° kim chỉ nam
                                   (Hải Phận)


     Sau này, nếu tất cả nhân gian đã bị thá»i gian cuốn Ä‘i, ý thức cô Ä‘Æ¡n nÆ¡i Tô Thùy Yên sẽ còn dá»™i lại nhÆ° má»™t âm thừa tưởng lạc đến muôn sau. Và những gia tốc vận hành của nhà thÆ¡, ngược thá»i gian, tìm vá» tiá»n thân, rồi cÅ©ng sẽ được lÆ°u lại nhÆ° má»™t thá»­ nghiệm tÆ° tưởng.
     May ra, trong má»™t mùa hạn nào đó, Tô Thùy Yên sẽ tìm thấy

  Ở đâu còn cụm mây hÆ° ảo
  Bay tá»± ngàn năm trắng cổ thi
  Tưởng tượng ta gom vào hiện kiếp
  Trá»n luân hồi ấy, má»™t lần Ä‘i.
Paris tháng 10/1998
Thụy Khuê
Chú thích:
(1)  Nhân hóa này rất khác vá»›i nhân cách hóa trong thÆ¡ lãng mạn: phất phÆ¡ hồn của bông hÆ°á»ng (Xuân Diệu).

© 1987-1998 Thụy Khuê



 [  Trở Vá»   ]