[ Trở Về   ]          [ Tác giả  ] 
Trần Hạ Tháp
Gần đây ở VN nở rộ phong trào "thơ Tân hình thức Việt", 
mượn vào thơ THT thế giới phương tây để làm mới thi pháp 
- không những thế - tạo ra những ngộ nhận tai hại chỉ ở VN mới có...
Vì thế, dù không thích thể thơ nầy và chưa bao giờ cảm nhận nó, 
buộc vẫn  phải có thái độ nói lên trách nhiệm với đời sau...
Người viết đặc biệt chọn chính kiểu thơ THT Việt để viết bài phê bình lại nó.
Ngoài mục đích chính, còn muốn nhấn mạnh cụ thể rằng:
không phải người viết bài chỉ biết phê bình THTViệt mà không nắm được gì về thể thơ THT Việt cả. 
Tùy ý anh, gọi là thơ, tùy bút, phê bình...hay nhận định gì đều không thành vấn đề.
soi lại tân hình thức 
khởi đi từ "mống niệm" 
(tặng Đ T và L.H.L.)
1/
là khuynh hướng thơ giã 
từ mặt thoáng rộng nhưng hết 
sức mong manh vi tế của tư 
tưởng...tân hình thức thôi 
thúc hy vọng cầu tìm một lối 
đi khác (sâu hơn?) nhưng 
trước hết đã lạ hơn bằng cách 
đơn giản xuống dòng đầy đột 
ngột gây hiệu ứng sốc...là trò 
chơi nghệ thuật của trường 
2/
phái(?) không cần níu chữ bên 
nhau...sự xuống dòng lắm khi
bất chấp chẻ đôi các từ kép làm
phân ly và tháo lỏng(chỉ rời 
ra vẫn chưa đoạn tuyệt nổi)mối 
dây duyên nghiệp giữa những 
"mống niệm" vốn dính liền đã
và đang thọ nghiệp nhân quả cùng 
nhau trong cú pháp(cựu và sau 
cựu truyền) từ lâu ở cảnh giới chữ 
3/
nghĩa...thứ cảnh giới có khi hẩm 
hiu dịch vụ tôi đòi qua mệnh danh 
"con chữ" y một loại đồ nghề và
cũng lắm lúc ưỡn ngực lên vươn 
vai nhận thụ phong bằng thứ hào 
quang ngủ sắc trên bệ thờ "hồn 
4/
vía"... "mống niệm" tựa như 
"phần cứng" chuẩn bị để xây
dựng dạng thô bức tường tư 
tưởng..."mống niệm" như một 
tia chớp lóe lên rồi vụt tắt để 
ngay lập tức nối sau nó là tư
tưởng(tác và độc giả) sẽ thành 
hình thật sự qua nhiều lớp liên 
tưởng suy tư diễn giải và cả lập 
luận khởi đi từ cơ nguyên "mống 
5/
niệm nhá" lên kia...nhưng với 
những gì khá mơ hồ được cung 
cấp qua thứ ánh sáng mạnh song
tồn tại quá ngắn so nội lực phàm 
phu con người "mống niệm" không 
mong được lưu giữ dài lâu và rõ 
nét... "mống niệm" sinh và
diệt đi như phù du chết để đầu 
thai chuyển nghiệp thành tư 
tưởng hoặc cũng chưa đến tư 
tưởng do "mống niệm" khác tiếp
6/ 
theo ngay...thế "phần mềm" của 
"mống niệm" nơi nào? chính là
"tạng thức" cái gom chứa riêng
tích tụ qua đã nhiều căn kiếp vốn
rất khác nhau nơi chính mỗi con
7/ 
người...đọc tân hình thức cứ tự 
mường tượng ra một hoặc nhiều 
bức tường tư tưởng theo vốn chấp 
kiến riêng tư tùy vào phần mềm 
"tạng thức" của hắn(mỗi lúc mỗi 
khác với thời gian) để nếu muốn
(ứng các luồng tư tưởng như khỉ
vượn chuyền cây) sẽ không khó 
tự hắn cũng xây dựng được đủ
8/ 
kiểu "nguồn thơ" đồng cảm...cái 
tôi vô minh phát sinh hiệu ứng liên 
tưởng khiến huân tập các thành
phần đốc công kiến trúc thơ dạng 
ảo tháp Babel đầy hư loạn...cơn 
động kinh vùng vẫy của tân hình 
thức soi trong chỗ sâu xa thêm 
9/ 
lần nữa nói lên sự hết đường cạn
lối của ngôn từ hiện đại vốn làm
khâm sai cho bậc quốc vương tư 
tưởng(triết tây chứ triết đông thì 
khác) tân hình thức thị hiện khuynh 
hướng ảnh hưởng rõ văn minh cơ 
giới quen tôn vinh kỹ thuật hàng 
đầu...nền văn minh khư khư đánh 
giá tiến bộ cụ thể đơn giản mỗi 
thời xuất hiện một model mới qua 
nhãn hiệu và đương nhiên qua hành
vi đã cầu chứng tại tòa...giá trị nội 
dung tinh thần có đến đâu chăng
nữa (?) không khiến mất đi danh 
vị phát minh...sự khác nhau giữa
danh vị và danh tiếng thực tế còn 
tùy thuộc câu hỏi lâu dài: tiếng 
gì? có đích thực là "tiếng thơ" xúc 
10/
cảm...tư tưởng tự nó vốn
vô cùng hỗn mang không lối 
thoát đi ra...tân hình thức như 
khuynh hướng ra chỉ dấu cho 
thấy bế tắt về tham vọng muốn 
nhiếp thu tư tưởng(bế tắc chung 
từ lâu chả riêng gì thi ca, triết 
học, nghệ thuật) đại ngôn công
kênh sáng tạo vẫn nỗ lực phục
dược cho căn bệnh tự kỷ nghệ 
thuật thời đại lệch của vật và 
phi vật chất...tân hình thức sẽ 
11/
đến lúc chỉ còn âm vang hai 
hồi chuông trống quanh phẩm 
vật hiến tế bổ túc độ dày nền 
văn minh kỹ thuật ấn nút xuống
và lên ...đại ngôn để ung
12/ 
dung tiêu dao tư tưởng xa hẳn 
ngoài xó rìa của quả đất xô 
nghiêng tâm thức đồng loại vốn 
ngưỡng vọng và trông chờ ở 
thượng tầng trí thức một vài 
giọt tài danh nhểu xuống...đây
hoang mạc vô cảm ngày tiếp
đêm vẫn cật lực không thôi thổi 
điệu kèn điêu linh giọng ai 
điếu theo sau từng bước lê nhân 
13/
loại...thơ tân hình thức trên 
hành trình nhàn du tung và 
hứng viên "nội tâm đông đặc" nó 
không bao giờ biết được dưới 
kia...còn mênh mông những
băng hà chuyển dịch...không
hề đứng yên chúng vẫn trượt
qua hằng thiên niên kỷ... tân 
hình thức dừng lại nghe và ngóng 
dưới bàn chân khai quật...các 
"mống niệm" đã hóa thạch nhưng 
những hóa thạch nơi nào? di 
dịch chưa ngừng nghĩ để cứ 
vẫn nối nhau dưới lớp lớp băng 
14/ 
hà...khuynh hướng thay vì văn 
bản hóa "cái gì đó"...tân hình 
thức văn bản hóa "cái gì còn 
chưa đó" vốn mường tượng máy 
15/ 
đập trong vũng nhầy thai
bào đang "mống niệm" vẻ
đẹp hồng hoang chỉ thật 
sự đẹp qua nhận thức hôm 
nay...khi hồng hoang đã 
chết đã ra đi và lẽ khác nhận 
thức trực tiếp dẫu ở quá
khứ thời hồng hoang kia đi 
nữa...chắc rằng quá khác với 
nhận thức gián tiếp ngày 
nay..."mống niệm" là cõi 
hồng hoang tư tưởng của mỗi
người vẻ đẹp "mống niệm" cũng 
thế...được nhận thức qua tư 
tưởng chỉ sau khi "mống niệm" nhá 
lên tắt ngay và đã chết vì 
16/ 
thế nhận thức bên cạnh thứ tư 
tưởng thơ(cái gọi là thơ ra thơ) còn 
có niệm thơ(cái gọi là thai bào 
thơ) vốn được đời sớm kêu tân 
hình thức...khuynh hướng thực 
17/
ra mượn vào "mống niệm" của 
tác giả mà ai đọc tự tìm lấy rung 
cảm nếu tình cờ tương hợp...thậm 
chí cũng không biện minh nếu 
hai thứ rung cảm giữa tác giả và
đọc giả có xa lạ khác hẳn nhau đi 
18/
nữa...với tân hình thức chỉ
"mống niệm"chung còn bài 
thơ phần minh họa ứng dụng liên 
tưởng riêng tác giả...bên 
cạnh đó ắt phải hiểu rằng
trừ "mống niệm" chung còn
nhiều liên tưởng khác nhau trong 
tự mỗi đọc giả vẫn chưa kịp 
thời viết ra thành văn bản...công
bằng để nói rằng mặt tích 
19/
cực chí ít tân hình thức tạo 
cơ hội dù vô tình ngẫu 
nhiên cho người đọc phần 
nào sự giật mình để tự soi 
ngắm tự "quán niệm" các căn
20/ 
gốc đầy rẫy vô minh của tư 
tưởng là thứ không xa xôi ẩn 
núp để phải săn tìm bao la qua
thời gian xuyên thế kỉ...mà 
thực ra đấy chỉ là sản phẩm không
chối cãi của "lục căn" đã mọc 
rễ sâu ngay trong tự mỗi chính 
21/ 
mình...với phật pháp để 
"nhiếp niệm" còn biết trong 
"mống niệm" thường 
sinh ra "vọng niệm"...đây 
chỉ là pháp hữu lậu trong vạn 
pháp có thể giúp chúng 
sanh ngắm soi lại các thai 
bào "mống niệm" vẫn nhan 
nhãn giữa cuộc đời tẩu 
hỏa nhập ma nhưng không cứ ở 
thơ mới thấy... cuộc nô
22/ 
lệ trá hình các kỹ thuật sắp 
chữ khác nhau vẫn chưa ra 
khỏi một "niệm xứ" bao trùm và 
do thế tân hình thức không với 
tới "lục căn" chỉ đơn giản nỗ 
lực truy cập hậu duệ "lục căn" là
23/ 
"mống niệm"...từ đây phả hệ 
học tư tưởng cho thấy dòng 
giống "niệm" còn sinh ra đủ
mặt con chia nhau làm đại 
lý tư tưởng cho toàn gia đình nhân
loại: chánh niệm tà niệm vọng
niệm quán niệm...trong
24/ 
đó vô niệm là đứa con lãng tử
tài hoa quên sự nghiệp ẩn 
danh ra và vào miền vô
25/
trú...khi đều đã gọi là
thơ đã và từng hiển thị qua ngữ 
ngôn ký hiệu đã cầu chứng tinh 
thần gọi là thơ trường phái...tân 
hình thức hoặc ngoài tân hình 
thức hết thảy không thể nào xóa 
nổi bản trích lục lưu chiểu từng 
ngụ cư "niệm xứ"...và cho đến 
26/
một sát na nào đó công 
án thơ sẽ bật lên tiếng vọng kinh 
hồn đầy vi diệu: có cảnh 
giới thơ "vô niệm" chăng? cái 
tồn tại bất khả thuyết ở 
hà phương liễu xứ? 
(Vườn đá thành nội Huế - 18/7/2014)
Trần Hạ Tháp