Chim Việt Cành Nam            [  Trở Vá»  ]          [ Trang chủ

Hà Ná»™i má»™t thoáng hÆ°Æ¡ng xÆ°a 

***
Phí Ngá»c Hùng

 Tôi xa Hà Ná»™i năm chín mÆ°á»i tuổi, mặc dù chÆ°a má»™t lần biết yêu để u mê, ám chÆ°á»›ng vá»›i tha nhân và ngoại cảnh, nhÆ°ng rất gần gÅ©i và gắn bó vá»›i Hà Ná»™i nhÆ° bất cứ ai. Khi lãng đãng thả hồn vá» má»™t khá»ang không gian hoặc thá»i gian nào đó...Tình yêu cÅ©ng nhÆ° bạn bè Ä‘á»u có má»™t nÆ¡i chốn nằm ở đầu Ä‘Æ°á»ng cuối ngõ vá»›i những dấu ấn riêng tÆ° cùng năm này tháng ná»...Càng có tuổi, tôi càng thân thuá»™c vá»›i thành phố trăm nhá»› nghìn thÆ°Æ¡ng ấy qua những tình khúc bất tá»­, những bài viết ngắn dài của những ngÆ°á»i Ä‘i trÆ°á»›c, những tác giả thá»i danh. Những năm tháng cùng những hoài cảm còn má»™t chút gì để nhá»› vá»›i quên của má»™t quãng Ä‘á»i. Ấy là những ngÆ°á»i xÆ°a năm cÅ© lãng đãng thả hồn vá» Hà Ná»™i mắt chừng gá»­i má»™ng qua biên giá»›i, đêm mÆ¡ Hà Ná»™i dáng kiá»u thÆ¡m. Hoặc kia bãi dâu chiá»u, văng vẳng âm u tiếng chuông chùa Trấn Quốc bao la gá»i vá» u uẩn dấu xe ngá»±a cÅ© hồn thu thảo, ná»n cÅ© lâu đài bóng tịch dÆ°Æ¡ng...
***
Hà Ná»™i của tôi những ngày còn bé vá»›i những ký ức khi ẩn khi hiện, khi đậm khi nhạt nhÆ° Ä‘á»n Hai Bà TrÆ°ng vá»›i cây Ä‘a già nua, cành cây sần sùi vÆ°Æ¡n ngang bên hồ. Nhà máy Diêm, hàng me, rặng sấu chạy dài theo bức tÆ°á»ng vôi vàng loang lổ. Viện Bác cổ Viá»…n Äông, chung quanh bao bá»c là khu đất hoang vu vá»›i những cây bằng lăng lâu Ä‘á»i. Hoặc giả vá»›i chùa Má»™t Cá»™t, Văn Miếu, ngược dòng lịch sá»­ vá»›i Lý, Trần, Lê, Nguyá»…n...Vá»›i tôi, tất cả Ä‘á»u lãng đãng và mÆ¡ hồ của cậu há»c trò tiểu há»c, bây giá» há»i chốn ấy nÆ¡i nào, thá»±c tình tôi cÅ©ng mù má».

Hà Ná»™i Ä‘Æ¡n thuần vá»›i tôi không bèo bá»t chỉ có vậy, còn nhiá»u nÆ¡i chốn khác nữa nhá» trốn há»c. Sáng Ä‘u xe Ä‘iện lên chợ Äồng Xuân, trÆ°a tạt qua hồ GÆ°Æ¡m để há»c mót được câu mình Æ¡i có Ä‘i bá» hồ, cùng ta ăn kem kẹo dừa. Có ngày, lúc phất phÆ¡ vá»›i mấy ông thầy bói mù ở phố Huế, khi lang thang tá»›i tận núi Nùng, gò Äống Äa. Bây giá» nếu có hồi tưởng lại cÅ©ng chỉ thấy má» nhân ảnh trong má»™t cõi Ä‘i vá», chỉ thấy những bồi hồi xa vắng để lâu lâu lại hÆ°á»›ng vá» Hà Ná»™i qua nhà văn Mai Thảo vá»›i má»™t thoáng Tây Hồ năm xÆ°a: "Trở vá» những mảnh tôi xÆ°a. Trúc Bạch dÆ°á»›i trăng vàng. Thiếu thá»i ấy là má»™t Nghi Tàm lồng lá»™ng. LÆ°u thủy cá»™ng trÆ°á»ng thiên nhất sắc. Cổ NgÆ° đêm mùa hè. Làng Láng mầu cốm đậm và những hình ảnh muôn thuở của Hà Ná»™i chÆ°a tiá»u tụy. Ãnh lá»­a khuya dÆ°á»›i vàm ô Quan Chưởng. Mầu Ä‘á» khé cầu Thê Húc. Và những tiếng Ä‘á»™ng, gió Hồng Hà mùa nÆ°á»›c lÅ©. Tiếng còi tầu Long Biên. Tiếng tỳ bà Ngã TÆ° Sở đìu hiu lau lách. Tiếng phách Khâm Thiên..."

Mai Thảo hoài niệm VÅ© Khắc Khoan viết vá» Hà Ná»™i vá»›i nhiá»u dấu chấm đậm đặc, phiêu bồng đâu đây ngào ngạt hÆ¡i hÆ°á»›ng của ả phù dung vá»›i khói mây mịt mùng. Má»™t cõi văn chÆ°Æ¡ng, má»™t mảng kịch, trÆ°á»ng ca Mông Cổ vá»›i Thành Cát TÆ° Hãn, Lôi VÅ© Ä‘á» kháng, Phồn Y ngủ yên, cát bụi và hÆ° không nhÆ° xa vắng để rồi còn ai nữa...những ngÆ°á»i muôn năm cÅ©, hồn ở đâu bây giá».

Tuy vậy, đã từ lâu, lâu lắm rồi thì phải, tôi ngứa tay ngứa chân, nhÆ° thôi thúc muốn trải dài trên giấy trắng má»±c Ä‘en dăm ba trang vá» Hà Ná»™i..."trong mắt tôi". NhÆ° má»™t Quang DÅ©ng u uẩn chiá»u luân lạc, buồn viá»…n xứ khôn nguôi vá»›i má»™t thoáng Hà Ná»™i vá» trong đáy cốc. NhÆ°ng má»—i lần cầm bút, chân tay lại lóng ngóng, đầu óc cứ rối mù. Thá»±c tình tôi không biết bắt đầu từ đâu, ngừng lại ở chá»— nào và cÅ©ng chẳng muốn thêm bá»›t má»™t hai nét Ä‘an thanh để phá thể bức tranh vân cẩu có sẵn, mây vắt ngang trá»i, ngang ngang đầu núi. Thôi thì hãy để tay bút đồng canh đồng tuế Nguyá»…n TÆ°á»ng Phong đảo vá» Hà Ná»™i má»™t ngày cuối năm vá»›i bài Ná»—i buồn chạm mặt. Mặc dù ngÆ°á»i viết chÆ°a má»™t lần làm quen vá»›i xe tứ mã, áo the thâm, váy sồi, khăn má» qụa nhÆ° tôi vậy, nhÆ°ng văn phong của ông rất Æ° linh Ä‘á»™ng và sắc nét:

"Ngày trÆ°á»›c má»—i khi nghe nhắc đến tên tuổi nhÆ° Nguyá»…n Văn Siêu hay tháp rùa hồ Hoàn Kiếm, tôi dá»­ng dÆ°ng xa cách, vô can...để mãi tận hôm nay. Kẻ đã rá»i đất Bắc từ má»›i lên ba năm nào, nay trở vỠđứng giữa lòng Hà Ná»™I bên hồ GÆ°Æ¡m, Tháp Bút, Ä‘á»n Ngá»c SÆ¡n và hồn nhÆ° nhập vá»›i bóng ảnh những con ngÆ°á»i trong lịch sá»­. Cảm xúc dâng tràn, tôi thấy lòng bâng khuâng khác lạ. Tuy nhiên má»›i trở vỠđôi ba ngày, má»›i nhìn qua má»™t đôi lần, mà hình ảnh chiếc Tháp Rùa ba tầng rêu phong đạm bạc, lặng lẽ u tịch in trong bóng chiá»u, nhÆ° đã đứng tá»± trăm năm trên cồn đất nổi ngang giữa mặt hồ sao nhÆ° gần gÅ©i thân quen và bâng khuâng để hình nhÆ° tôi bắt đầu yêu Hà Ná»™i, đất của nghìn năm văn vật. Tôi có cảm tưởng sống trong cái không gian của thập niên 30, thá»i của những Số Äá», Chí Phèo, Lão Hạc, của những Nam Phong, Tiểu Thuyết Thứ Bẩy, Tá»± Lá»±c Văn Äoàn, Phong Hóa, Ngày Nay....".

***
Bá» lại đằng sau ngÆ°á»i tuổi trẻ Nguyá»…n TÆ°á»ng Phong, trở lại Thăng Long đất kinh kỳ nghìn năm mây bay vá»›i 36 phố phÆ°á»ng có từ Ä‘á»i nhà Lê. PhÆ°á»ng đây là phÆ°á»ng Tầm Tang, phÆ°á»ng Yên Thái, phÆ°á»ng Bưởi....của những làng nghá», còn phố chỉ là nÆ¡i buôn bán để không thể không bùi ngùi những con Ä‘Æ°á»ng đất cùng dăm nhà tranh vách bùn, đã Ä‘i vào quên lãng, đó là ba phố ở Thăng Long Ngá»ai Thành là phố Lò Rèn, phố Hàng Bừa và phố Hàng Cuốc. Äi sâu vào chút nữa sát Thăng Long Ná»™i Thành cÅ©ng là ba phố tiên khởi là phố Hàng Äào, phố Hàng Ngang và phố Hàng ÄÆ°á»ng. Giữa hai phố Hàng Äào, Hàng ÄÆ°á»ng, cùng thá»i vá»›i Phố Hiến vá»›i Phố Khách, chúa Trịnh tập trung ngÆ°á»i Hoa vào đấy cho bán buôn mà trong Thượng Kinh Ký Sá»­ vào Ä‘á»i Lê, cụ Hải Thượng Lãn Ông được cáng võng vào đây chữa bệnh cho Trịnh Cán và đã thuật lại rằng chỉ loe ngoe dăm tiệm thuốc Bắc. Và để dá»… kiểm sóat, tối tối hai đầu Ä‘Æ°á»ng nhà Chúa cho đóng lại bằng cổng tre chắn..."ngang" nên được gá»i là phố Hàng Ngang. Tất cả chỉ là cụm từ danh xÆ°ng chỉ chung cho nÆ¡i chốn má»™t thá»i của ngÆ°á»i Kẻ Chợ, chứ chẳng phải nhÆ° câu ca dao sáo mòn truyá»n tụng đến nhập tâm chẳng đổi thay tá»± bấy lâu nay: Rủ nhau Ä‘i khắp Long Thành
Ba mươi sáu phố rành rành chẳng sai
Hàng Bồ, Hàng Bạc, Hàng Gai
Hàng Buồm, Hàng Thiếc, Hàng Hài, Hàng Khay
Cho đến thập niên 20 và 30,Hà Ná»™i thêm nhiá»u phố, bá»›t phÆ°á»ng, nhÆ°ng chẳng mấy ai nhắc đến phố Hàng Hòm ngày nào, ở đó lổm nhổm có vài ba tiệm thịt...chó. Luẩn quẩn đâu đây hình tượng những tha nhân, chân Ä‘i đất, quần xắn móng lợn, quấn khăn đầu rìu nhÆ° Ba Giai, Tú Xuất. Bên này bầy hàng "sÆ¡ mi gá»—" má»™t thÆ°á»›c hai thÆ°á»›c, bên kia ngả con cầy, chết xuống âm phủ còn có hay không. Tránh Diêm VÆ°Æ¡ng lại lạc qua phố Hàng Mã gần đấy, chồm hổm má»™t tiệm phở...chó, lạc lõng, chÆ¡ vÆ¡ nhÆ° quán gió biên thùy. Hà Ná»™i 54 vÆ¡i phố Hàng Buồm cùng tá»­u lầu Äông HÆ°ng Viên, cái thá»›t chặt thịt dầy cả thÆ°á»›c, lại vẫn vá»›i chú "khách trú" đứng quÆ¡ dao phay ngay trÆ°á»›c cá»­a tiệm. Gần hÆ¡n nữa cùng má»™t thuở xa xÆ°a vá»›i những ngõ ngách, Ä‘Æ°á»ng phố đã in đậm trong tranh Phố Phái, hai chữ này do cụ Nguyá»…n Tuân đặt tên cho tranh Bùi Xuân Phái. NgÆ°á»i há»a sÄ© gần nhÆ° bá» cả Ä‘á»i ngÆ°á»i cho dòng tranh phố cổ hình ống, mái âm dÆ°Æ¡ng liêu xiêu cùng cá»­a đóng then gài nhÆ°ng vẫn thấy sâu hun hút...

Hà Ná»™i vá»›i những bÆ°á»›c gập ghá»nh, hẫng hụt của chữ nghÄ©a má»™t thá»i văn há»c. Äến ngõ Trạng Trình thì phải ghé ngõ Văn ChÆ°Æ¡ng. Qua ngõ Tràng An thì không thể quên ngõ...Huyện. Vô chi bất má»™, gặp gỡ ngõ Cấm Chỉ thì không thể má»™t chiá»u thiếu vắng bóng ngõ Tạm ThÆ°Æ¡ng. Ấy vậy mà "tạm thÆ°Æ¡ng" đây chẳng dây mÆ¡ rá»… má đến "cấm chỉ", rằng chỉ là nÆ¡i chốn nằm "tạm" để đợi vào nằm...thật trong nhà "thÆ°Æ¡ng" Phủ Doãn.

Rồi thì ná»­a khuya đèn vàng, tiếng rao nhÆ° gá»i đò sang sông của ông Tàu tẩm quất mù nghe buồn nhÆ° trấu cắn, chốc chốc lại buông má»™t tiếng "q...u..ấ...t..." kéo dài ngân cao, nhÆ° xóay vào bóng đêm, trong khi tiếng "tẩm" nhÆ° chìm vào ngõ tối. Rồi đến âm thanh hai khúc tre gá»™c nhịp má»™t "tắc...". Ngừng lại má»™t chút rồi "tắc..." má»™t cái nữa ròn rã. Và Ä‘iểm nhẹ theo câu má»i gá»i "xá»±c ...tắc...đây.." rá»i rạc, đầy chán chÆ°á»ng của xe mì gõ nhÆ° chìm vào đêm vắng. Cuối ngõ Tạm ThÆ°Æ¡ng là ngõ Yên Thái vá»›i những tiếng chát, tiếng tom cùng vá»›i tiếng đàn, tiếng phách thi Ä‘ua vá»›i khu Khâm Thiên, lụp xụp má»™t dẫy nhà hát cô đầu vá»›i dăm ả đào non...Những tay chÆ¡i Hà Thành má»™t cõi đây là những ông thông, ông phán và đêm đêm há»...thÆ°Æ¡ng nhau chí chát..."thật" tình chứ chẳng há» phất phÆ¡, yêu má»™t bến tạm, bến vắng này kia cùngHồng Hồng, Tuyết Tuyết, má»›i ngày nào chẳng biết cái chi chi.

Hà Ná»™i 36 phố phÆ°á»ng của Thạch Lam và Món ngon Hà Ná»™i của VÅ© Bằng không thể quên má»™t giấc mÆ¡ phai cùng âm hưởng vá»›i hÆ°Æ¡ng xÆ°a, cả hai nhÆ° trá»™n lẫn vá»›i nhau nhÆ° Ä‘á»™ng vá»›i tÄ©nh. Ngay từ sáng tinh mÆ¡, ngÆ°á»i Hà Ná»™i đã bị đánh thức dậy bởi những tiếng rao Æ¡i á»›i "lạp xưởng lồ mái ph..à..n". Phụ há»a âm thanh vá»— vào không gian vắng lặng vá»›i "bánh mì Ä‘..i..i.." dài lê thê, hòa lẫn tiếng rao nghe buồn đến nẫu ruá»™t nhÆ° "bánh dầy, bánh giò, đâ..y..y". Äến gần trÆ°a pha trá»™n thêm ba thứ tiếng Ta, Tây, Tầu "chè trân châu lát-xê xệch cấu", phụ há»a vá»›i tiếng chuông tầu Ä‘iện leng keng, tiếng kính coong của chuông xe đạp.

NgÆ°á»i bán hàng rong lÆ°á»i rao nhất là ông hàng phở, đầu Ä‘á»™i mÅ© "phá»›t" bạc phếch, năm thì mÆ°á»i há»a má»›i nghe vẳng lên má»™t tiếng ngân dài "ph...Æ¡...ở". CÅ©ng từ đó, ngÆ°á»i Hà Ná»™i thản nhiên bắt quàng làm há» gá»i cái mÅ© "feutre" là cái mÅ© phở. Nặng chÄ©u kẽo kẹt từ đầu Ä‘Æ°á»ng cuối ngõ là tiếng rao cá»™c lốc, nhát gừng của má»™t bà vai gánh quai gồng, rao lanh lảnh "ai có chai, bao chè, đồng nát lông vịt, tóc rối đổi kẹo kh...o.. ô..ng". Äể rồi ngÆ°á»i Hà Ná»™i, lại thân thÆ°Æ¡ng gá»i há» là bà "đồng nát". Quá khuya tiếng bánh xe ba gác khua lóc cóc trên mặt Ä‘Æ°á»ng, hòa nhịp tiếng thùng thiếc chạm vào nhau rổn rảng, tiếng gá»i nhau Æ¡i á»›i nhÆ° há»p chợ, đó là tao nhân mặc khách từ làng Cổ Nhuế, tên Nôm là làng Kẻ Noi sát Hà Ná»™i nghìn năm văn vật qua...đổ thùng.

Hết Ä‘á»™ng đến tÄ©nh, ngoài mấy ông thầy bói mù ngá»± quanh quẩn bên tháp Bút đài Nghiên ngay Ä‘á»n Ngá»c SÆ¡n, cả ngày không nói má»™t tiếng vì ế khách. Sát hồ Hòan Kiếm, ngòai BÆ°u Äiện, quanh năm suốt tháng âm thầm, cô Ä‘Æ¡n lạc lõng, ngồi dá»±a lÆ°ng vào cái tháp vuông nhỠđể tránh gió là ông Tầu già bán lạc rang húng lìu. BÆ°á»›c qua bên kia cầu Gá»— là cà phê Nhân, phở Giảng, là ngÆ°á»i đàn bà chít khăn má» qụa, ngồi âm thầm ở má»™t góc phố quạt phành phạch vào cái bếp than, mùi thịt nÆ°á»›ng bún chả tá»a ra ngào ngạt thÆ¡m phức....Lặng lẽ hÆ¡n nữa là tòa Äốc Lý của Tây, nhÆ° ngÆ°á»i khách lạ vá»›i cái buồn viá»…n xứ, nhÆ° sợ bị bá» quên, nên cứ đúng ngá» hÆ°á»›ng vá» bên kia sông Hồng hú lên má»™t hồi dài vang dá»™i ra tá»›i tận ngoại thành...xa vắng.

***
Vắng xa hÆ¡n nữa hãy trở vá» Hà Ná»™i ngày tháng không tên vá»›i ngÆ°á»i muôn năm cÅ© của thập niên 20 và 40. NhÆ° mấy ông mặc quốc phục, khăn lượt, giầy Gia Äịnh mÅ©i nhái, Ä‘i xe tay bánh cao su đặc. Còn mấy bà, dáng dấp Nam PhÆ°Æ¡ng hòang hậu vá»›i áo dài phủ gót, vấn tóc Ä‘uôi gà trong chiếc khăn tròn lẳn.

Còn cảnh trí thì má»—i năm má»—i má»™t vắng để có cùng má»™t hoài cảm, ông đồ vẫn ngồi đấy, qua Ä‘Æ°á»ng không ai hay, lá vàng rÆ¡i trên giấy, ngoài trá»i mÆ°a bụi bay...

Và Thạch Lam đã u hòai cùng ngÆ°á»i xÆ°a cảnh cÅ©:

" Bên này cá»­a hàng tạp hóa đầy đủ quả sÆ¡n Ä‘en, có chồng giấy bản và ống bút nho. Bên kia nhà ông cụ tú, có tiếng trẻ há»c vang vang, có cậu há»c trò xinh trai đứng hầu chè thầy bên trảm ká»·. Giữa nhà, mảnh sân vuông lá»™ thiên, có bể non bá»™ và cá vàng, có dẫy chậu lan và trên tÆ°á»ng có đôi câu đối chữ nho. Hà Ná»™i đã thay đổi nhiá»u lắm, những phố cÅ© hẹp và khuất khúc, vá»›i những nhà ống thụt ra, thụt vào, mái nhà ngói âm dÆ°Æ¡ng, tÆ°á»ng Ä‘i xuống từng bá»±c nhÆ° cầu thang, những cá»­a sổ nhá» bé và kín đáo... "

Cuối cùng, ông đã hoài cảm:

"...Chúng ta không biết được mấy vá» dÄ© vãng, vá» phố sá kinh thành hồi cụ Lãn Ông, má»™t túi thÆ¡, má»™t bồ thuốc, từ Bát Tràng đến Thăng Long thành, bốc thuốc ở Vạn Thảo ÄÆ°á»ng, chữ son sắc nÆ°á»›c Ä‘á» tÆ°Æ¡i, bay bÆ°á»›m ná»­a chân ná»­a lệ, và bây giỠở phố Hàng ÄÆ°á»ng cÅ©ng có ba chữ Vạn Thảo ÄÆ°á»ng, nhÆ°ng được viết bằng lối chữ vuông tân thá»i... ".

***
Sau năm 54 cùng Hà Ná»™i trong cÆ¡n say, có rượu Äình Bảng, rượu làng Vân, qua Hoàng Cầm vá»›i Bá» hồ trong sÆ°Æ¡ng bụi. Hòang Cầm ngất ngưởng để bá» hồ đâu không thấy, chỉ thấy hình ảnh Hà Ná»™i chìm đắm, hạn hẹp trong căn gác nhá» của chính ông đẵng cuối con ngõ nhá» phố Lý Quốc SÆ°: "Nhà ná»n đất thó, má»™t cái bàn gá»— má»™c, dăm ba chiếc ghế lung lay xô xệch..." và Hà Ná»™i nhÆ° lá diêu bông của riêng ông.

Trần Dần cÅ©ng không Ä‘i ra ngoài con ngõ Phan Huy Chú vào Ä‘á»™ cuối đông: "Hà Ná»™i thu mình khép gió, những tàn cây trÆ¡ trụi, lá co ro chống đỡ cÆ¡n may hiu lạnh, mênh mang nhá»›, rÆ°ng rức Ä‘au ná»—i niá»m không tên gá»i, có đây rồi vụt mất...Tôi Ä‘i giữa trá»i mÆ°a đất Bắc, đất hôm nay tầm tã mÆ°a phùn...".

Riêng Văn Cao, nào có khác gì Con ngá»±a già của chúa Trịnh của Phùng Cung, cùng những níu kéo không rá»i: "Thá»i trẻ đối vá»›i tôi, gần nhÆ° tình yêu dính dấp đến phố phÆ°á»ng, những con Ä‘Æ°á»ng mình Ä‘i qua để chẳng bao giá» quên. Hà Ná»™i nhÆ° chất muối mặn, ngấm vào da thịt, ngấm vào khổ Ä‘au để rồi xa vắng vá»›i nhừng phố phÆ°á»ng của năm tháng cÅ©...".

Hà Ná»™i bây giá» vá»›i má»™t vÅ©ng tang thÆ°Æ¡ng nÆ°á»›c lá»™n trá»i, phong thái kim tiá»n bên ngòai thì có đấy, thế nhÆ°ng đằng má»—i khúc quanh của má»—i con phố, dÆ°á»ng nhÆ° ẩn hiện nét ảm đạm, ẩn ức và chán chÆ°á»ng. Thiếu vắng hẳn hào khí ngất trá»i cùng những khúc mê trần của má»™t Kinh Kha sang Tần vá»›i má»™t VÅ© Hoàng ChÆ°Æ¡ng, vá»›i má»™t Äinh Hùng. Hay sôi Ä‘á»™ng bùng cháy khói lá»­a kinh thành ùn vá» nhà Hát Lá»›n Hà Ná»™i vá»›i má»™t Thần Tháp Rùa VÅ© Khắc Khoan vang vang vá»ng vá»... Äó là tất cả những gì rất Hà Ná»™i hôm nay, rất gió bấc mÆ°a phùn của má»™t thế hệ, của má»™t lá»›p ngÆ°á»i vừa má»›i nắm xuống và ngủ yên.

Như một Hà Nội trong cơn mê trần...

***
Nhìn lại năm mÆ°Æ¡i năm cÅ©ng chẳng là bao, nhÆ° gió thá»ang mây bay...NhÆ°ng mÆ°á»ng tượng đến ná»­a thế ká»· lại giật mình, má»›i đây đã vàng bay mấy lá năm già ná»­a, để dùng dằng vá»›i những má»i gá»i của những ngÆ°á»i viết trÆ°á»›c, kéo theo những dục dã của cái tuổi bắn bi đánh đáo. Cuối cùng thì Ä‘Æ°á»ng mÆ°a Æ°á»›t đất, tôi cÅ©ng lá»› ngá»› có mặt ở Hà Ná»™i nhÆ° Từ Thức vá» trần, để có những cái nên quên thì lại nhá»›, những cái đáng nhá»› thì lại quên. Äể chẳng tìm thấy năm cá»­a ô mãi tận đâu đâu, nhÆ° ô Cầu Giấy, Cầu Rá»n, Äông Mác, Quan Chưởng, Chợ Dừa. Tất cả còn lại chỉ là cái tên mÆ¡ hồ nhạt nhòa trong tâm khảm, lặng lỠẩn nấp trong sách vở. Nói cho cùng Hà Ná»™i má»™t nắng hai mÆ°a của riêng tôi thì không ngòai những hòai cảm mêng mang đầy xô bụi khi lang thang, ngẩn ngÆ¡ giữa những phố xÆ°a ngày nào năm ấy:

Tôi Ä‘i giữa phố, giữa phÆ°á»ng, nhÆ° không thấy nhà, không thấy cá»­a, chỉ thấy quầy gá»—, sạp tre, những gánh hàng rong. Ngay giữa khu phố cổ Hà Ná»™i, không còn những khoảng trống để bÆ°á»›c lên những bÆ°á»›c Ä‘i của Thạch Lam. Những căn nhà mái rêu phong ẩm Æ°á»›t, nhÆ° đắm chìm trong con phố vÄ©nh hằng má»™t thá»i hoang vắng của phố Phái. DÄ© vãng cùng những ngày tháng nhÆ° nấp kín bên trong căn nhà hình ống, sâu lắng vá»›i sân giữa gạch nung Ä‘á», cùng cái chum nÆ°á»›c mÆ°a bé con con. Tất cả còn lại chỉ là những cá»™t đèn sÆ¡n hắc ín, bảng tên Ä‘Æ°á»ng mầu xanh chữ trắng từ thập niên 50 hoặc trÆ°á»›c nữa. CÅ©ng không có khá»ang không gian, mây thu bàng bạc của VÅ© Bằng, đượm mùi hÆ°Æ¡ng phấn củanhững cô gái làng Vòng, cái quai gánh nặng trÄ©u má»™t đầu cong cong để vẫn há»i lòng mình là hÆ°Æ¡ng cốm, chẳng biết tay ai làm lá sen. Và tận cùng cÅ©ng thiếu vắng hẳn, để chẳng bao giá» tìm lại được những giá»ng nói tiếng cÆ°á»i của ngÆ°á»i Hà Thành thanh lịch, trầm bổng ấm êm, nhÆ° còn văng vẳng lẩn khuất ở đâu đây...

RÅ© áo phong sÆ°Æ¡ng bên gác trá», hãy tạm gác Hà Ná»™i văn chÆ°Æ¡ng chữ nghÄ©a, trăn trở khôn nguôi, để trả lại Hà Ná»™i ngày là lá, tháng là mây vá»›i cá» cây của mấy ông bác ông chú, má»—i lần Tết đến là u uẩn má»—i năm hoa đào nở, lại nhá»› cánh mai vàng. Tuổi ấu thá»i nhÆ° tôi ẩn hiện nhạt nhòa vá»›i cây me, cây sấu, vá»›i tiếng ve sầu râm rả. Cùng má»™t phần thân cây sÆ¡n mầu trắng, nghÄ© chẳng có gì, nhÆ°ng nhÆ° má»™t dấu ấn nằm ẩn khuất trong tâm khảm. Ngay lúc này vá»›i Hà Ná»™i trầm mặc, bàng bạc để tôi có những giây phút bồng bá»nh qua Trịnh Công SÆ¡n cùng Hà Ná»™i mùa thu, mùa thu Hà Ná»™i, cây cÆ¡m nguá»™i vàng, cây bàng lá Ä‘á» phảng phất...thÆ¡m mùi hoa sữa, không ít thì nhiá»u ẩn hiện nhÆ° má»™t biểu tượng nào đó.

Tần ngần đứng trÆ°á»›c cây hoa sữa ở chùa Quán Sứ, thân mầu nâu Ä‘en, dân gian gá»i là cây mò cua. Lá có bẩy cánh xanh đậm, xòe ra nhÆ° lá...khoai mì, vì hoa mầu trắng nhÆ° sữa và chỉ thÆ¡m vá» ban đêm nhÆ° dạ lý hÆ°Æ¡ng. Nên được ngÆ°á»i Hà Ná»™i Ä‘ong Ä‘Æ°a vào mảng chữ nghÄ©a cái tên rất thÆ¡, rất tình, văn vẻ gá»i là hoa sữa vậy thôi. Mò mẫm vá»›i cây cÆ¡m nguá»™I, nôm na vá»›i các cụ ta xÆ°a là cây vú trâu, hoa vàng, hÆ¡i ngả sang mầu hồng, trái má»c thành trùm mầu Ä‘en, trong có há»™t, ăn vị ngòn ngá»t, dai dai nhÆ°...cÆ¡m nguá»™i.. Thế nên chẳng có gì mà thở than má»™t nhá»› hai thÆ°Æ¡ng vá»›i cây bàng...mồ côi. Thế nhÆ°ng cÅ©ng chẳng quên ngÆ°á»i làm nhạc hôm nay vá»›iHà Ná»™i mùa này vắng những cÆ¡n mÆ°a, cái rét đầu đông khăn em bay hiu hiu gió lạnh, hoa sữa thôi rÆ¡i, em bên tôi má»™t chiá»u tan lá»›p, Ä‘Æ°á»ng Cổ NgÆ° xÆ°a chầm chậm bÆ°á»›c ta vá»...

***
Qua Ä‘Æ°á»ng Cổ NgÆ° xÆ°a chầm chậm bÆ°á»›c ta vá»...

Ngày tôi trở vá» thăm căn nhà cÅ© ở phố Chợ Äuổi, mái ngói Ä‘á» ngày nào đã ngả mầu xanh nâu, rêu phong Ä‘á»ng nÆ°á»›c, ngai ngái mùi ẩm mốc. Từ ngoài cổng nhìn vào, những chiếc lá bàng á»­ng vàng nâu Ä‘á» chÆ¡ vÆ¡ bên bể nÆ°á»›c. Tôi đã chẳng không thể tránh khá»i những giao Ä‘á»™ng vá»›i hoa đào năm ấy còn chá» gió đông cùng những năm tháng của cái tuổi má»›i lá»›n. Ở nÆ¡i chốn này, tôi có hai ngÆ°á»i bạn gái nhá», cÅ©ng là hai chị em thÆ°á»ng nhẩy dây, chÆ¡i ô quan ở cái sân gạch tàu, năm cÅ© ngÆ°á»i xÆ°a, không biết bây giá» luân lạc ở phÆ°Æ¡ng nao. Äể rồi bồi hồi cùng cảnh vật, Ä‘á»u còm cõi qua má»™t kiếp phù sinh, và rồi lắng Ä‘á»ng qua Quang DÅ©ng vá»›i bài thÆ¡ có cái tá»±a Không Ä‘á»:

Æ i, con Ä‘Æ°á»ng xÆ°a
Những mùa trút lá
Cành bàng mồ côi
Cổng cũ rêu phong
à đợi ngÆ°á»i
Äã là ngÆ°á»i Hà Ná»™i, ai chẳng má»™t lần hòai cảm tá»›i những mùa trút lá vá»›i cổng cÅ© rêu phong. Hà Ná»™i đâu đó nhÆ° ẩn hiện trong tôi, bám cứng không rá»i để tá»± thầm nhủ, chẳng mấy ai hai lần tìm vá» cùng má»™t dòng sông của qúa khứ và đành thở dài, tiếc nuối má»™t thoáng Tây Hồ cùng Hà Ná»™i má»™t thóang hÆ°Æ¡ng xÆ°a...
Trúc gia trang
Thu phân, Quý Mùi 2003

Phí Ngá»c Hùng