Trở Về   ]         [  Tác giả  ]
Phạm Thảo Nguyên giới thiệu
( tức Thảo Nguyên )
Đọc thơ Nguyễn Trãi

Đề Yên Tử Sơn, Hoa Yên Tự

Ngày xuân chúng ta hãy theo Nguyễn Trãi lên núi thiêng Yên Tử lễ chùa Hoa Yên
Đề Yên Tử Sơn, Hoa Yên Tự
題安子山花煙寺
  Phiên âm Hán Việt :
安山山上最高峰,
Yên sơn sơn thượng tối cao phong
纔五更初日正紅 。
Tài ngũ canh sơ nhật chính hồng 
宇宙眼窮滄海外,
Vũ trụ nhãn cùng thương hải ngoại 
笑談人在碧雲中。
Tiếu đàm nhân tại bích vân trung 
擁門玉槊森千畝, 
Ủng môn ngọc sóc sâm thiên mẫu 
掛石珠流落半空 。
Quải thạch châu lưu lạc bán không 
仁廟當年遺跡在,
Nhân miếu đương niên di tích tại 
白毫光裏睹重瞳。
Bạch hào quang lý đổ trùng đồng 
Thơ dịch :
Chùa Hoa Yên, Núi Yên Tử 
 Trên đỉnh núi Yên cao tót vời 
Canh năm vừa tới, trời hồng tươi 
Mắt nhìn vũ trụ ngoài tầm biển 
Người đứng giữa mây nói nói cười 
Bọc cửa măng nhô nghìn mẫu trúc 
Đá treo châu chảy nửa lưng trời 
Nhân Tôn di miếu còn ngay đó 
Trong ánh hào quang mắt Bụt ngời 
Bình Chú:
Khi được đọc bài thơ này của Nguyễn Trãi, câu thơ thứ tư đã thu hút tôi lạ lùng: 
 Tiêú đàm nhân tại bích vân trung. 
(Nói cười người ở trong đám mây xanh) 
Một câu thơ ung dung tự tại, thanh thoát, chữ dùng rất giản dị nhẹ nhàng, mà sao ta thấy chan hoà một tư cách cao vòi vọị của người thơ. Và bài thơ dich chỉ viết xong khi tôi tạm bằng lòng câu: 
Người đứng giữa mây nói nói cười. 
Nhưng thật ra để nói lên tâm tình Nguyễn Trãi, thì phải có đủ cả hai câu 3, 4: 
Mắt nhìn vũ trụ ngoài tầm biển 
Người đứng giữa mây nói nói cười. 
Không phải là vẻ kiêu hãnh tự hào, lời thơ nhẹ như không, nhưng đầy nức sự thoả lòng vì công cuộc giải phóng đất nước do Lê Lợi cầm đầu, vừa đánh đuổi xong giặc Minh, kẻ xâm lược hỗn sược phương bắc, Nguyễn Trãi, người có công đầu, sác nhận rằng: 
 "Giữa vũ trụ này, đây là đất của tổ tiên ta, dân ta đã oai hùng dành lại được, là nơi ta đặt chân đứng lên làm chủ, cười cười nói nói hiên ngang giữa mây trời". 
(Đó cũng chính là tấm lòng đầy xúc động của một người dân Việt thời nay, đứng tại đỉnh núi thiêng Yên Tử phủ mây, vào lúc tang tảng sáng, chứng kiến tận mắt cảnh trời núi ửng hồng. Với tầm mắt vượt ngoài vịnh Hạ Long diễm lệ dưới kia, người đó nhìn ra vũ trụ, thấy mình đang đứng giữa mây núi quê hương, lo lắng cho đất nước trước hoạ xâm lăng). 
Sau đó, trong khoảng trời mây núi mênh mông, rừng trúc bạt ngàn, suối, thác, uốn lượn của Yên Tử Sơn, Nguyễn Trãi tới lễ trình miếu thờ vua Trần Nhân Tôn. Ngài là chủ nhân đất nước này, người chỉ huy tối cao của quốc dân trong hai lần cuối cùng phá giặc Nguyên Mông xâm lấn vừa mới hơn một thế kỷ trước (1385, 1388), mà cũng là tổ tiên dòng họ ngoại, của mẹ ông. Khi ngửng lên chiêm bái, ông thấy tượng một vị sa môn đầu đà tu khổ hạnh, nét mặt thanh thản không vướng chút bụi trần. Ông thấy cốt cách nhà vua đắc đạo của Đại Việt, người được con dân thời đó gọi rất thân thương là "vua Bụt", hiện lên trong ánh hào quang, với đôi mắt có hai con ngươi nhìn ông như chan hoà hồn thiêng sông núi. 

Hình như đối với phần lớn người Việt chúng ta ngày nay, danh xưng "Vua Bụt" như còn xa lạ. Đó chính là do âm mưu thâm độc của giặc Minh, chỉ trong hơn một chục năm chiếm đóng đất nước ta: Chúng muốn xoá tận hết văn hoá dân ta, chúng đã phân chia nước ta thành quận huyện của Tàu, tất cả tài liệu về văn minh Đại Việt xưa, nhất là chữ Nôm, quốc ngữ của dân ta, đã bị chúng cố tình huỷ diệt. Cho nên hiện nay, ta gần như chỉ còn lại bốn bài phú chữ Nôm hiếm hoi của thời đó, còn cất dấu trong các chùa chiền xưa cũ, trong đó có bài Vịnh Vân Yên Tự Phú viết bởi Tam Tổ Huyền Quang, còn có danh hiệu này: 

 …   nhèn chi vua Bụt tu hành… 
Nhưng nếu  ta tìm  kiếm rộng ra ngoài, danh xưng Bụt dành cho Phật còn có rất nhiều trong những thư tịch đời xưa, ngay trong ca dao: 
Gần chùa gọi bụt bằng anh 
Thấy bụt hiền lành cõng bụt đi chơi. 
cũng như trong Quốc Âm Thi Tập của Nguyễn Trãi, và nhiều tư liệu đời Lê khác: 
..Thân đà hết luỵ thân nên nhẹ 
Bụt ấy là lòng, bụt há cầu…(Mạn Thuật, bài 5) 
…Dù bụt dù tiên ai kẻ hỏi 
Ông này đã có thú ông này..(Mạn Thuật, bài 6)… 
 
     Phạm Thảo Nguyên