Chim
Việt Cành Nam
[ Trở Về
] [ Trang
Chủ ]
Bách
Gia Chư Tử
Thảo Đường
Cư Sĩ Trần Văn Hải Minh
biên soạn
-
Phần
Hai
*
Thân
thế Bách Gia Chư Tử
3.
Mạnh Tử
4.
Tuân Tử
5.
Lão Tử
|
Sau Khổng Tử, Mạnh
Tử đáng tôn là bực Nho gia đại sư.
Về Mạnh Tử, trong
sách Sử ký có chép Mạnh Tử và Tuân Khanh liệt truyện, trong
đoạn đầu phần Mạnh Tử có viết :
" Thái sử công
nói rằng : Ta đọc Mạnh Tử, đến thiên Lương Huệ Vương,
hỏi về chuyện lấy gì làm " lợi " cho nước, mà buông sách
than thở và nói rằng : " Hỡi ôi ! Lợi là cái bắt đầu
cho loạn vậy ! "
Phu Tử mà ít nói
đến chuyện lợi là đề phòng cái nguồn hại đó...cho nên
mới nói : Buông lung theo lợi mà làm thì gây ra nhiều oán.
Từ bực thiên tử
cho đến thứ dân, cái tệ của ham lợi cũng có khác gì nhau
đâu ! "
Hình 6. MẠNH TỬ
Theo : Trung Quốc
Triết Học Sử Đại Cương của Giản Chi và Nguyễn Hiến
Lê, quyển Thượng (trang 433).
(Rút ở : Conficius
et l'Humaniste Chinois của P. Đỗ Đình).
" Mạnh Kha là người
đất Trâu, môn nhơn thọ nghiệp với Tử Tư, đạo đã thông
mà đi du thuyết đến Tề Tuyên Vương, Tuyên Vương không dùng
mà qua nước Lương.
Lương Huệ Vương
không tin chắc lời nói của ông, cho rằng đó là những chuyện
xa vời. Lúc đó, Tần dùng Thương quân, nước giàu quân mạnh,
Sở, Ngụy dùng Ngô Khởi, chiến thắng những nước nhỏ,
Tề Uy Vương, Tuyên Vương dùng Tôn Tử, Điền Kỵ, mà các
nước chư hầu day mặt về phía Đông chầu nước Tề, trong
thiên hạ chạy theo kế hiệp tung, liên hoành để công phạt
lẫn nhau và xem đó là kế hoạch hay nhứt.
Trong khi đó thì
Mạnh Tử thuật cái đức của Đường, Ngu, Tam Đại vì thế
cho nên không hợp. Ông liền rút lui cùng với Vạn Chương,
Công Tôn Sửu, thuật lại ý Trọng Ni mà viết quyển Mạnh
Tử gồm 7 thiên ". Đây là truyện Mạnh Tử theo sách Sử ký,
chỉ gồm có trên dưới 220 chữ.
Hơn nữa lại có
những đoạn như " Thái sử Công nói : " Chuyện ấy có lạ
gì " hay là vào lúc ấy ", v.v...Nếu lược bỏ những đoạn
ấy ra thì số tài liệu còn dùng được chẳng còn lại bao
nhiêu.
Các vì Tiên nho,
khảo cứu về sanh bình của Mạnh Tử, thì có Trình phúc Tâm
với quyển " Mạnh Tử biên niên lược; Đàm trinh Mặc với
quyển " Mạnh Tử sự tích đồ phổ " ; Nhiêm khải Vận với
" Mạnh Tử khảo lược ", Tào chi Thăng với " Mạnh Tử niên
phổ " ; Định Tử Kỳ với " Mạnh Tử biên niên "...Diêm Nhược
Cừ với " Mạnh Tử sanh, tốt, niên nguyệt khảo " ; Châu quảng
Nghiệp với " Mạnh Tử tứ khảo " ; Thôi Thuật với " Mạnh
Tử sự tích khảo ", đây là quyển sách nổi tiếng hơn hết.
Kiến hầu Công
cho rằng tài liệu trong quyển Sử ký quá đơn sơ cho nên không
dùng theo nguyên văn ấy để khảo sát mà gom góp các thuyết
đáng tin cậy của nhiều tác giả để làm tài liệu lược
khảo như sau :
Mạnh Tử lược
khảo
Mạnh Tử tên
Kha, người đất Trâu.
(Theo sách Hán chí,
Triệu Kỳ viết : Chưa nghe ai nói tự là gì...Tương truyền
gọi là Tử Dư, nhưng không có gì làm chắc.
Triệu Kỳ cũng
viết : Mạnh Tử là công tộc nước Lỗ, hậu duệ của Mạnh
Tôn, cho nên Mạnh Tử làm quan ở Tề, mẹ mất mà về để
tang ở Lỗ.
Con cháu Tam Hoàn
suy vi, nên phân tán ra các nước...
Diêm nhược Cừ
viết : Mạnh Tử là hậu duệ của Mạnh Tôn, dòng công hầu
ở Lỗ, rồi không biết ra đi đến đất Trâu lúc nào mà
trở thành người ở Trâu...rồi sau về để tang ở Lỗ.
Khảo sát mộ bia
của Mạnh mẫu, chúng ta cũng tìm thêm được một vài tài
liệu. Mộ ở phía Bắc Trâu huyện, cách 20 dặm, phía Đông
núi Mã Yên Sơn, ở đó không phải là nước Lỗ, chỉ nghi
rằng hồi xưa thuộc về nước Lỗ, hiện nay nằm trong vùng
Trâu huyện, vì hai nước ở sát bên nhau...Có sách chép mộ
Mạnh mẫu ở cách không xa mộ Mạnh Tử, có thể nghi rằng
cố lý của Mạnh Tư ûở vùng giáp giới Trâu-Lỗ.)
Ông sanh vào năm
thứ tư đời Châu Liệt Vương.
Sách Sử ký, Sách
Ẩn viết : Mạnh Tử chết vào năm Châu Noãn Vương năm thứ
26 (Nhâm Thân) thọ 84 tuổi, sách Địch thị biên niên theo
thuyết trên và lại ghi thêm sanh vào ngày mùng 2 tháng 4.
Đời Châu Liệt
Vương năm thứ tư nhằm năm 372 trước Tây lịch.
Thuở còn nhỏ,
ông được nền giáo dục nghĩa phương của mẹ.
(Kinh Dịch viết
: Còn nhỏ thì phải dưỡng cái " chánh ". Ngạn ngữ cũng có
nói : " Dạy con dạy thuở còn thơ ", vì mẫu giáo ảnh hưởng
đến con cái rất lớn.
Tương truyền Mạnh
mẫu là Chưởng thị dạy con có nghĩa phương. Sách Liệt nữ
truyện, thiên Mẫu nghi, sách Hàn thi ngoại truyện, có chép
chuyện bà dời nhà 3 lần, và cắt đoạn lụa đang dệt để
dạy con, cho đến ngày nay vẫn còn truyền làm giai thoại.
Sách Sử ký bổn
truyện không có đề cập đến phụ mẫu của Mạnh Tử, nhưng
sách Đề từ của Triệu Kỳ có viết : Cha chết sớm.
Mạnh Tử mất cha
sớm, rồi sau mất mẹ, trong thiên Lương Huệ Vương sách Mạnh
Tử có chép.
Sách Khuyết lý
chí của Trần Oa, sách Tứ thơ nhân vật khảo của Tiết ứng
Kỳ đều có viết : Mạnh Tử 3 tuổi, mồ côi cha, nhưng lại
không biết căn cứ vào đâu.
Sách Địch thị
biên niên, lại viết Mạnh mẫu là Lý thị, cha là Khích, tự
Công Nghi.
Sách Liệt nữ truyện
có chép : Lúc Mạnh mẫu cắt ngang đoạn lụa có nói : " Mẹ
dệt mà có ăn. Nếu nửa đường bỏ mà không làm, thì đâu
có thể có cho chồng mặc, và đâu có thể có ăn lâu dài
". Như thế thì lúc đó phụ thân của Mạnh Tử vẫn còn sống,
nhưng vì Mạnh mẫu hiền, dạy con có phương pháp, nên vai
trò của người cha bị lu mờ, người đời sau lầm lẫn mà
cho là ông mất sớm khi Mạnh Tử còn nhỏ.
Khi ông lớn,
thọ nghiệp với môn nhơn của Tử Tư và thành Đại Nho.
Ban đầu ông
dạy học, rồi sau đi châu du, rồi sau cùng trở về quê hưởng
tuổi già, trọn đời, việc làm rất giống Khổng Tử, ông
đến gặp chư hầu, bắt đầu từ Trâu Mục Vương, lúc đó
ông được 41 tuổi.
(Từ năm 40 tuổi
trở về trước, Mạnh Tử chỉ dạy học, từ năm 40 về sau,
đi châu du các nước, và sau 60 tuổi trở về an dưỡng tuổi
già, như thế thì ông đi châu du các nước trong thời gian
không quá 20 năm).
Ông từ nước
Trâu qua Nhiệm, rồi từ Bình lục qua Tề, dưới thời Uy Vương
làm quan ở Tề, chưa bao lâu, từ chức mà về quê.
Lúc qua Tống,
gặp thế tử Đằng, sau thế tử lên ngôi, là Văn Công, Văn
Công rước Mạnh Tử, Mạnh Tử từ Trâu qua Đằng rồi tìm
cách bỏ nước Đằng qua Lương, ra mắt Lương Huệ Vương.
Huệ Vương mất,
Tương Vương lên ngôi, Mạnh Tử rời nước Lương lại qua
Tề. Rồi làm tân sư cho Tuyên Vương.
(Tân sư là lãnh
tiền luơng mà không lãnh chức tước. Cho nên trong thiên Công
Tôn Sửu, Mạnh Tử đã nói : " Không giữ chức quan thì không
có trách nhiệm ".
Sung Ngu lại có
nói : Làm quan mà không nhận lãnh chức tước. Lúc đó chức
Tắc Hạ học sĩ ở Tề rất thạnh, không làm quan chức mà
nghị luận về việc chánh, gọi đó là " Liệt Đại phu "
Mạnh Tử cũng là một Liệt Đại phu).
Vua nước Yên
là Khoái, nhường nước cho tôi là Tử Chi, trong nước loạn,
Tề Tuyên Vương phạt Yên, lấy nước. Người Yên nổi lên
chống Tề.
Người nước
Tề cho rằng Mạnh Tử khuyên vua phạt Yên... Mạnh Tử liền
bỏ nước Tề ra đi.
Yên Vương Khoái
nhường nước, nhằm năm thứ 5 đời Thận Tịnh Vương, và
năm đầu Noãn Vương. Nước Yên nội loạn, Tuyên Vương thừa
cơn loạn kéo binh sang đánh, 5 tuần mà lấy nước Yên.
Người Yên nổi
lên chống Tề.
Lúc ban đầu, Đại
phu nước Tề là Trầm Đồng hỏi Mạnh Tử, nước Yên có
thể đánh không ? Mạnh Tử đáp : " Được ".
Tề đã thắng Yên,
Tuyên Vương hỏi : Nước Yên có thể lấy không ? Mạnh Tử
đáp : Nếu dân Yên đồng ý thì có thể lấy, còn dân Yên
không đồng ý thì không nên.
Tề đã lấy Yên,
chư hầu mưu tính việc cứu Yên, Mạnh Tử khuyên Tuyên Vương
bàn với người Yên lập vua mới. Đến lúc người Yên nổi
lên chống lại, đa số người nước Tề đều đổ lỗi cho
Mạnh Tử khuyên Tề đánh Yên, Mạnh Tử liền quyết ý rời
bỏ Tề, mà bọn Thuần vu Khôn, Doãn Sĩ lại mỉa mai, nên
chỉ có 3 đêm mà ra khỏi đất Hoạch, Tuyên Vương lại không
cầm ông lại, nên Mạnh Tử dứt khoát ra về). [Xem thiên Công
Tôn Sửu].
Từ đó ông qua
nước Tống, nước Tiết, gặp lúc nước Lỗ khiến đệ tử
Mạnh Tử là Nhạc chánh Khắc làm việc chánh, Mạnh Tử liền
đến nước Lỗ, sau cùng lại bị Tàng Thương là người được
vua sủng ái ngăn trở, ông lại trở về nước Trâu và an
hưởng tuổi già.
(Khổng Tử mặc
áo vải dẫn đệ tử đi châu du liệt quốc lúc cuối thời
Xuân Thu, mở ra phong trào đi du thuyết, đến thời Mạnh Tử
thì phong trào du thuyết đã thạnh hành.
Mạnh Tử đi châu
du rất giống như Khổng Tử, nhưng Khổng Tử thì bị uy hiếp
ở Khuôn, bị nguy ở Tống, bị tuyệt lương ở Trần, thường
bị mỉa mai, còn Mạnh Tử thì có mấy mươi chiếc xe đi theo
hộ tống, kẻ tùy tùng có đến mấy trăm, được chư hầu
cung phụng đầy đủ.
Sở dĩ có chỗ
khác nhau là vì hoàn cảnh, thời thế không giống nhau. Về
chuyện du thuyết của Mạnh Tử, có rất nhiều nhà khảo cứu,
nhưng cũng còn nhiều chỗ sai lầm về không gian và thời gian).
Năm Châu Noãn
Vương thứ 26 ông mất, thọ 84 tuổi.
(Trong Sử Ký, sách
Ẩn có ghi năm sanh và năm mất của Mạnh Tử. Trong Địch
thị biên niên ghi Mạnh Tử mất vào ngày rằm tháng giêng.
Trong Niên Phổ của
Tào chi Thăng, căn cứ theo cổ bia viết : Mạnh Tử mất vào
ngày Đông chí. Người nước Trâu vì khóc Mạnh Tử mà bỏ
lễ Đông chí, nhơn đó mà thành tục luôn. Vì nghi ngày Đông
chí ấy không phải ở tháng Giêng nên đổi lại là ngày 15
tháng 11, v.v...
Theo lịch của nhà
Châu thì tháng Giêng là tháng 11 của năm trước theo lịch
nhà Hạ. Như thế, Đông chí tức là ở giữa tháng 11 của
lịch nhà Hạ, nhưng tóm lại, Mạnh Tử mất vào ngày nào,
tháng nào, năm nào, chỉ là truyền thuyết mà không có bằng
chứng gì chắc chắn cả.
Mộ của Mạnh Tử
hiện nay ở tỉnh Sơn đông, huyện Trâu, phía Bắc, cách 30
dặm, mộ nằm ở phía Đông núi Tứ Cơ sơn.
Dưới thời nhà
Tống, Khổng đạo Phủ thú Đái Châu, tìm gặp mộ, liền
sửa sang lại và cất miếu thờ, rồi Tôn Phục có làm bài
ký về việc ấy.
Sách Mạnh Tử Tứ
khảo của Châu quảng Mục có viết phía Bắc Đường khẩu
sơn có mộ của Mạnh Tử, tức là mộ nầy.
Sách Sơn đông tỉnh
chí có viết : Cố lý của Mạnh Tử ở Trâu huyện, hiện
là Bác thôn, ở phía Bắc 30 dặm, trước nhà có Mạnh mẫu
từ, như thế thì mộ ở cách ngôi nhà xưa không bao xa.
Hiện nay ở phía
Nam Trâu huyện có Mạnh Tử miếu, là do huyện lịnh Châu Nhạc
dưới thời Tống Huy Tôn, đời Tuyên Hòa dựng lên (1125 T.L.)
Sách Tục Văn hiến
thông khảo chép : Vợ Mạnh Tử là Điền thị, con tên là
Trạch. Sách Tam thiên chí viết : Con Mạnh Tử tên là Trọng
Tử. Mạnh Tử niên phổ viết : Mạnh Trọng Tử tên là Trạch.
Con cháu của Khổng
Tử, trong thiên Khổng Tử thế gia sách Sử ký ghi rất rõ,
còn con cháu của Mạnh Tử không thấy có tài liệu nào ghi
chép cả). Mạnh Tử đã mất, bọn đệ tử là Vạn Chương,
Công Tôn Sửu liền biên thuật những lời nói của ông, gom
lại thành bộ Mạnh Tử 7 thiên.
(Sách Hán chí, phần
Nho gia, có ghi Mạnh Tử gồm 11 thiên. Triệu Kỳ, trong chú
bổn của ông lại có 7 thiên, giống với bổn Mạnh Tử ngày
nay.
Theo Sử ký bổn
truyện và Triệu Kỳ đề từ, thì dường như 7 thiên ấy
là do Mạnh Tử viết ra, nhưng thật là chỉ do đệ tử ghi
chép lại mà thôi, trong phần sau, khi lược khảo về các tác
phẩm, sẽ có những chứng cớ tường tận hơn.
Từ sau khi đệ
tử Khổng Tử biên tập bộ Luận Ngữ, đệ tử của Mặc
Tử biên tập lời nói của thầy để thành bộ Mặc Tử,
cho đến đời Mạnh Tử thì thành thói quen.
Về đệ tử của
Khổng Tử, thì sách Sử ký có ghi, còn đệ tử Mạnh Tử
thì không thấy tài liệu nào ghi chép cả.
Trong sách nầy ghi
tên những người ấy, hoặc có tên họ đủ, như Vạn Chương,
Công Tôn Sửu, hay chỉ gọi là " Tử " như Nhạc Chánh Tử,
Công Đô Tử, có khi cũng ghi là Trần Trăng hay là Trần Tử.
Ngoài ra như Tào Giao, Cao Tử hay Cao Tẩu, Cao Tử là người
đồng thời và lớn tuổi hơn, tất cả những người nầy
đều không phải là đệ tử của Mạnh Tử.
*
Sau Mạnh Tử, Tuân
Tử cũng là một Nho gia đại sư, cho nên các học giả đời
sau, hễ nhắc đến Mạnh Tử là nhắc luôn Tuân Tử.
Sách Sử ký hợp
Mạnh Tử và Tuân Tử lại làm một truyện, cũng vì lý do
ấy.
Tuân Tử truyện
chép : " Tuân Khanh, người nước Triệu, tuổi 50 mới đến
du " học " ở Tề (chữ " học " chép lầm). Bọn Điền Biền
đã chết dưới thời Tề Tuyên Vương, mà Tuân Khanh còn là
một lão sư.
Nước Tề luôn
luôn sửa cái khuyết " Liệt đại phu " mà Tuân Khanh 3 lần
làm chức Tế tửu.
Người nước Tề,
có kẻ gièm pha ông, ông liền qua Sở, mà Xuân Thân Quân cho
ông làm quan Lịnh đất Lan Lăng.
Xuân Thân Quân chết,
rồi Tuân Khanh bị phế và nhơn đó, cất nhà ở luôn nơi
đất Lan Lăng...Trước kia Lý Tư Thường là đệ tử ông,
bây giờ làm tướng nước Tần. Tuân Khanh ghét cái chánh trị
ô trược của đời, bọn vong quốc, loạn quân kế tiếp nhau,
không thể làm đạo lớn được, mà chỉ lo về việc bói
toán, phù thủy, tin số mạng. Bọn tầm thường, câu nệ như
Trang Châu lại hoạt kê việc làm nên hư của Nho, Mặc viết
ra thành mấy vạn lời rồi mới qua đời...và luôn đó được
chôn ở Lan Lăng. "
Sách Sử ký ghi
chuyện Tuân Khanh đơn giản như thế, hơn nữa tên ông là
gì không thấy ghi rõ.
Hình 7. TUÂN TỬ
Rút trong : Trung
Quốc Văn Học Sử của Trịnh Chấn Đạc quyển 1 (trang 94).
*
Dưới thời Tây
Hán, Lưu Hướng hiệu đính sách Tuân Tử, ghi tên là Tôn Khanh
tân thơ, ông đã ghi về chuyện của Tuân Khanh như sau :
Tuân Khanh tên Huống,
người nước Triệu. Vào lúc Tề Uy Vương và Tuyên Vương,
tụ hiền sĩ trong thiên hạ ở Tắc Hạ và tôn kính, thương
yêu, như Trâu Viễn, Điền Biền, Thuần Vu Khôn, số người
như thế thật đông và gọi đó là " Liệt đại phu ", họ
được người đời khen tặng, và có kẻ đã viết sách châm
biếm đời.
Lúc đó Tôn Khanh
đã có tài, tuổi 50 mới bắt đầu đi du thuyết đến thời
Tề Tuyên Vương thì Tôn Khanh đã thành một lão sư được
trọng vọng.
Người nước Tề,
có kẻ gièm pha Tôn Khanh, ông liền qua Sở, Sở tướng là
Xuân Thân Quân cho ông làm quan lịnh đất Lan Lăng.
Có người nói với
Xuân Thân Quân : " Vua Thang dấy nghiệp có 70 dặm, vua Văn Vương
100 dặm, Tôn Khanh là người giỏi, mà lại cho đất 100 dặm,
nước Sở sẽ bị nguy chăng ? "
Xuân Thân Quân liền
tạ từ Tôn Khanh.
Tôn Khanh qua Triệu,
sau đó, có người lại nói với Xuân Thân Quân : Ông Y Doãn
bỏ nhà Hạ mà vào nhà Ân, nhà Ân nên nghiệp vương mà nhà
Hạ mất. Quảng Trọng bỏ nước Lỗ vào nước Tề, mà nước
Lỗ yếu, nước Tề mạnh, cho nên kẻ hiền ở đâu, thì vua
được tôn, nước được yên, bây giờ Tôn Khanh là kẻ hiền
trong thiên hạ, ông bỏ nước nào ra đi, nước ấy có yên
chăng ?
Xuân Thân Quân lại
sai người đến mời Tôn Khanh, Tôn Khanh viết thơ cho Xuân
Thân Quân, chua chát với nước Sở. Xuân Thân Quân giận liền
không mời nữa.
Sau đó, Xuân Thân
Quân mất, ông liền làm nhà ở Lan Lăng.
Trước kia, Lý Tư
Thường là đệ tử ông, bây giờ làm tướng cho Tần, và
nhóm Hàn Phi, hiệu thuyết với ông...cho đến lúc Tần dùng
Ứng Hầu làm tướng quốc, đều không thể dùng ông...
Ông đến nước
Triệu, bàn luận việc binh với Tôn Tẩn, trước mặt Hiếu
thành Vương, Tôn Tẩn nói về việc biến trá trong việc binh,
Tôn Khanh lấy việc dùng binh theo vương đạo để vấn nạn,
Tôn Tẩn không đáp được...và vì thế ông không được dùng.
Tôn Khanh không được
đời dùng, về an dưỡng tuổi già ở Lan Lăng, ông ghét các
chánh sách của đời ô trược, bọn vong quốc, loạn quân
bè đảng nhau, đại đạo không thi hành được, mà chỉ chạy
theo đồng bóng, bói toán, tin số mạng, bọn tầm thường
như Trang Châu lại hoạt kê, làm rối loạn phong tục, vì thế
mới suy diễn cái đạo đức và việc làm nên hư của Nho,
Mặc, ghi chép mấy vạn lời mà sau đó qua đời, và được
chôn ở Lan Lăng.
Người Lan Lăng
giỏi về học vấn, là cũng nhờ Tôn Khanh vậy. Đến nay bậc
trưởng lão còn khen ông : người Lan Lăng thích chữ nghĩa
là nhờ ông...là vì bắt chước theo ông vậy.
Tài liệu nầy so
với Sử ký bổn truyện thì có phần đầy đủ hơn, nhưng
chỗ sai lầm thì cũng y như trong Sử ký.
Trong sách Tuân Tử
lược khảo có chép thân thế của Tuân Tử, nhưng không y
theo tài liệu của Sử ký, mà chỉ căn cứ theo tài liệu của
Lưu Hướng.
Xin chép ra sau :
Tuân Tử Lược
Khảo
Tuân Tử tên Huống,
người nước Triệu, gọi là Tuân Khanh là người đương thời
tôn ông vậy.
Cũng gọi là Tôn
Khanh, Tuân thị, hậu duệ của Tuân Bá ngày xưa, chữ Tuân
xưa có chữ " phụ " một bên, chữ Tuân hay Tôn, cũng là một
âm mà chuyển ra.
Tuân Tử thường
bàn luận việc binh với Lâm võ Quân, trước mặt vua Triệu
Hiếu Thành Vương, ông ra mắt chư hầu, bắt đầu từ lúc
đó, ông lại thường vào nước Tần ở phía Tây, ra mắt
Chiêu Vương và Ứng Hầu Phạm Thư, lúc đó tuổi Tuân Tử
chưa đến 50.
(Sách Tự lục và
Hồ thị đều cho Lâm võ Quân là Tôn Tẩn, như thế là sai.
Tôn Tẩn giúp tướng
nước Tề là Điền Kỵ, đánh bại binh Ngụy ở Mã Lăng giết
tướng Ngụy là Bàng Quyên vào năm thứ 28 đời Châu Hiển
Vương (341 trước T.L.) còn Triệu Hiếu Thành Vương lên ngôi
vào năm thứ 50 đời Châu Noãn Vương (265 trước T.L.) như
thế cách nhau đến 86 năm, như thế thì Tôn Tẩn đâu có thể
nào ở với Hiếu Thành Vương được.
Sách Tuân Tử tập
giải của Vương tiên Khiêm có phân tích rõ điều nầy).
Năm 50 tuổi, ông
bắt đầu đi thuyết đến nước Tề, lúc đó là năm đầu
của Tề vương Kiến...Nước Tề sắp xếp về Liệt Đại
phu, vì Tuân Tử tuổi tác và đức hạnh đều cao, cho nên
nhiều lần được tôn làm Tế tửu, ông thường bàn luận
với tướng quốc nước Tề, nhưng sau cùng không được dùng.
Ông bỏ Tề qua
Sở, nhằm năm thứ 8 Sở Khảo Liệt Vương, tức Tề vương
Kiến năm thứ 10. Tướng quốc nước Sở là Xuân thân Quân,
cho Tuân Tử làm quan Lịnh đất Lan Lăng, nhơn đó mà Tuân
Tử cất nhà luôn ở Lan Lăng.
Khảo Liệt Vương
ở ngôi 25 năm, sau khi mất, Xuân thân Quân bị giết, lúc đó
Tuân Tử vẫn còn.
Tuân Tử đã an
dưỡng tuổi già luôn ở Lan Lăng, bèn dạy học, viết sách,
đệ tử ông như Hàn Phi, Lý Tư, Phù khâu Bá, đều nổi danh
sách Hán chí phần Nho giáo, có Tuân Khanh Tử, tự Tuân Tử,
cho đến bây giờ vẫn còn.
[Hàn Phi và Lý Tư
thường thọ nghiệp với Tuân Tử, trong sách Sử ký, trong
phần Lý Tư truyện và Hàn Phi truyện có chép điều nầy.
Phù khâu Bá thường học kinh Thi với Tuân Tử, thấy có chép
trong Hán thơ. Ba người nầy là những đệ tử nổi tiếng
nhứt của Tuân Tử.
Theo sách Hán chí
thì sách Tuân Tử gồm 33 thiên, Lưu Thượng trong sách Tự
Lục thì ghi 32 thiên, giống với bổn chúng ta có ngày nay].
Tuổi thọ của
Tuân Tử và ngày sanh, ngày qua đời của ông, không có tài
liệu gì dùng để xác định được cả. Con cháu của ông
cũng không có sách vở gì ghi lại.
*
Lão Tử là người
của phái Đạo gia tôn sùng, nhưng cũng có người cho rằng
Lão Tử là người khai tổ cho Bách Gia Chư Tử.
Gần đây, Giang
Tuyền, trong sách " Đọc tử hộ ngôn " có một thiên : " Luận
về Đạo gia, và Bách gia cũng từ đó mà ra... " tức là suy
tôn Lão Tử là người khai tổ cho Bách Gia Chư Tử.
Giang Tuyền đã
viết : " Đời thượng cổ, tam đại, học ở nhà quan, mà
không học ở đâu, người dân quê mùa không biết làm sao
để lên chỗ " đại nhã " được...[đến chỗ có học
tập] duy chỉ có Lão Tử, đời đời làm sử quan, trong tay
nắm được chìa khóa kho học mấy ngàn năm, giữ quyền mở
đóng, cho nên khi Lão Tử ra, là tiết lộ được cái chất
chứa bí mật của trời, đất, gom góp được cái đại thành
của cổ kim, học giả noi theo, và thiên hạ cũng cúi đầu
theo. Cái học của Đạo gia đã đông, rồi lại chia ra nhiều
nhánh, mỗi người nắm được một mối của thầy, diễn
ra mà thành cái học của 9 phái, rồi thành tên gọi là Cửu
lưu vậy...
Hình 8. LÃO TỬ
Trích trong Trung
Quốc Văn Học Sử của Trịnh Chấn Đạc, quyển 1 (trang 70)
Thật ra, đời xưa,
việc học ở vua quan, các nhà học giả đều công nhận điều
đó, Lão Tử làm quan giữ kho sách nhà Châu, nắm chìa khóa
kho học, điều đó có sách Sử ký làm căn cứ...nhưng gọi
là " đời đời làm sử quan " đó chỉ là suy tưởng theo chế
độ thế cha truyền con nối của thời xưa mà thôi.
Lão Tử không có
như Khổng Tử, mở trường dạy học, thì " học giả noi theo...thiên
hạ cúi đầu... " và " cái học của Đạo gia bèn phổ cập
trong dân gian ", " môn đệ của Đạo gia đã đông...Mỗi người
nắm được một mối của thầy ", v.v...đó chỉ là ức thuyết.
Và " Phân ra từng
phái mà đi...diễn thành cái học của 9 nhà "...lại càng không
có gì để làm bằng chứng xác đáng cả.
Họ Giang đã nói
: " Từ đại gia mà suy diễn ra cái học của 9 môn phái, như
thế tức là muốn nói 10 phái trong Bách Gia Chư Tử, trừ phái
Đạo gia vậy ".
Trong Hán Chí gọi
là Cửu lưu, thì lại là trong số 10 môn phái, trừ ra phái
Tiểu thuyết gia, họ Giang chỉ ước đoán, lập luận thiếu
bằng chứng xác đáng, nên không có gì đáng tin.
*
Trong sách Sử ký
có chép tên Lão Tử, vậy Lão Tử là người như thế nào
? Những tài liệu đã chép có xác thực, có đáng tin hay không
? Điều đó còn cần phải tìm hiểu thêm.
Trong Sử ký, Lão
Tử, Trang Tử, Tuân Tử, Hàn Phi đồng viết chung trong một
truyện, sau đây xin chép lại phần Lão Tử truyện khảo của
tiên nho Kiến Hầu, tìm hiểu Lão Tử qua Lão Tử tài liệu
của sách Sử ký.
Lão Tử Truyện
Khảo
Trong sách Sử ký,
Lão Trang, Thân Hàn liệt truyện được sắp vào phần thứ
3, trong sách Sách Ẩn thi sắp Bá Di liệt truyện vào phần
1, và Lão Tử, Trang Tử, Hàn Phi đồng truyện vào phần 3,
nhưng trong sách Chánh nghĩa thì lại sắp Lão Tử, Trang Tử
vào phần đầu của liệt truyện, với lời chú : " Vào năm
khai nguyên thứ 23, Lão Tử và Trang Tử được phụng sắc
lên phần đầu liệt truyện, đứng trước Bá Di. "
Lão Tử...
[Về phần danh xưng
Lão Tử co ùnhiều giả thuyết khác nhau :
1. Giải thích theo
người đời trước thì căn cứ theo Thần tiên truyện, và
Huyền diệu nội thơ, cho rằng Lý mẫu mang thai 81 năm mà sanh,
sanh ra đầu đã bạc, cho nên mới gọi là Lão Tử.
Thuyết nầy thật
là hoang đường, không có gì đáng tin cả.
2. Sách Chánh nghĩa
dẫn lời Trương quân Tướng viết : " Lão Tử là hiệu chớ
chẳng phải tên, Lão là khảo, tìm hiểu, khảo sát, Tử là
chăm, chăm học, tức là người tìm hiểu nhiều và dạy dỗ,
đạt thành cho nhiều người khác...nhờ đó mà sanh ra vạn
vật, giúp đỡ sự hóa sanh cho muôn loài mà không sót một
ai. "
Thuyết nầy thật
là ba hoa, rỗng tuếch, không có một ý nghĩa gì đáng tin được.
Dưới thời Châu
Tần, học giả được gọi là " Tử " đó là việc phổ thông
của thời ấy, tại sao lại giải thích chữ " Tử " thành
ra là " nhiều " " chăm " hay là " siêng năng " ?
3. Ngụy Nguyên có
viết : Trang Tử nói Lão Tử ở đất Bái, Bái là đất của
Tống, mà nước Tống có dòng họ Lão, như thế Lão Tử là
người đất Bái mà họ " Tử " chăng ? Rồi chữ " Tử " lại
chuyển thành chữ Lý vì âm vận và hình trạng chữ giống
nhau chăng ?
Thuyết nầy cũng
còn có thể nghe được, nhưng nếu vốn là họ Lý thì tại
sao không thấy viết là Lý Tử ?
4. Có thuyết cho
rằng ông trường thọ, cho nên mới gọi là Lão Tử. Đời
trước cho rằng Lão Tử sống lâu, chớ không phải vì tu tiên,
dưỡng thọ mà đặc biệt sống lâu đến 160 hay 200 tuổi.
Lão Tử là người
ẩn sĩ, ông thích ở ẩn, vô danh, không muốn chường mặt
với đời, cho nên không ai biết tánh danh ông là gì, chỉ
thấy ông tuổi già, có học thức, nên mới gọi là Lão Tử].
Dưới thời Châu
Tần, học giả được gọi là " Tử " bắt đầu từ Khổng
Tử. Khổng Tử thường làm quan Tư Khấu nước Lỗ, cho nên
đệ tử mới gọi là " Tử ", sau đó được quan dùng để
tôn xưng với thầy, cho nên ngày nay chữ Tử được xem như
là tiên sinh...là thầy...Thế thì Lão Tử cũng như " Lão tiên
sinh ", đó không phải là một tên riêng.
Ông là người
Khúc nhơn Lý, làng Lệ, huyện Khổ nước Sở.
[Khổ huyện trước
kia thuộc nước Tống, dưới thời Xuân Thu, Sở diệt Trần,
Khổ huyện lại thuộc Sở, cho nên mới gọi Sở, Khổ huyện.
Sách chánh nghĩa
viết : " Lệ (lệ hương) đọc là Lại, sách Tấn Thái Khương
địa lý có viết : Thành Đông Khổ huyện có Lại hương Từ,
là chỗ Lão Tử sanh ra.
Cố thành Khổ huyện
ngày nay thuộc tỉnh Hà nam, huyện Lộc ấp, cách phía Đông
10 dặm.
Sách Thúy kinh chú
dẫn lời của Vương Phụ đời Đông Hán chép theo Lão Tử
thánh mẫu bia cho rằng Lão Tử sanh ở vùng Khúc Oa. Theo Lão
tử Minh, thì Lão Tử là người đất Tương, còn theo sách
Trang Tử thì chép Lão Tử là người đất Tương của nước
Trần...Theo Diêu Đỉnh thì có lần Dương Châu đã đến đất
Bái để gặp Lão Tử, vì thế có thuyết cho rằng Lão Tử
là người đất Bái thuộc nước Tống.
Theo Bá Tiềm, trong
sách Thủy kinh chú có viết : " Phía Đông Nam đến đất Bái
có sông Oa thủy. Oa thủy lại chảy về phía đông qua phía
nam thành Khổ huyện, tức là đất Tương dưới thời Xuân
Thu.
Dưới thời Vương
Mãng đất ấy lại đổi tên thành Lại Lăng, con sông lại
chảy về phía đông qua phía nam thành Lại Hương, rồi lại
chảy về phía bắc, qua phía đông miếu Lão Tử, qua phía nam
thành của Tương huyện.
Tương huyện bị
hoang phế, bấy giờ thuộc Khổ huyện, Lão Tử sanh ở chỗ
ngoặc của sông Oa [Khúc Oa]. Chữ Lệ và chữ Lại, âm giống
nhau, Lệ hương tức Lại hương, như vậy thì Khúc nhơn Lý,
có phải ngay tại chỗ quanh của sông Oa chăng ? [Khúc Oa].
Sách Hậu Hán thơ,
phần Quận quốc chí có chép " Huyện Khổ, dưới thời Xuân
Thu gọi là Tương ".
Tương cũng thuộc
về nước Trần rồi sau thuộc về Sở, thành cũ của Tương
huyện nay ở phía Đông cách 15 dặm của Lộc ấp huyện. Như
thế thì 3 địa điểm Khổ, Tương, Bái, cách nhau không bao
xa vậy].
Ông họ Lý, tên
Nhĩ, tự Bá Dương, được tên thụy là Đam.
[Trong Sách Ẩn có
viết : Cát Huyền nói : " Lý mẫu sanh ông, nhơn đó lấy theo
họ mẹ "...Sanh ra mà chỉ cây Lý, nhơn đó lấy làm họ luôn.
Hứa Thận viết
: Đam là lỗ tai dài...cho nên tên là Nhĩ mà tự là Đam...gọi
là Bá Dương là không đúng.
Diêu Đinh, trong
Lão Tử chương nghĩa đã viết : Bái là đất nước Tống,
như thế thì Lão Tử là người Tống và Tử có phải là họ
không ?
Chữ Tử và chữ
Lý âm cũng gần nhau...đó là một thuyết nói về Lão Tử
họ Lý...so với thuyết trên nói ông theo họ mẹ, hay là "
chỉ cây Lý " thì có phần hữu lý hơn.
Theo sách Ẩn, trong
nguyên văn pho Sử ký, không thấy có 4 chữ " Bá Dương, thụy
là... " mà chỉ viết có tên Nhĩ, tự Đam mà thôi.
Lương ngọc Thằng
trong sách Sử ký chí nghi có viết : " Cổ thơ thời Tiên Tần,
không thấy gọi Lão Tử là Bá Dương. Vương niệm Tôn trong
Đọc thơ tạp chí cũng viết : Lão Tử tên Nhĩ, tự là Đam...
". Nhưng trong thiên Chư Tử của sách Văn Tâm Điêu Long có
viết : " Bá Dương coi về việc Lễ, mà Trọng Ni đến hỏi,
để đạo đức có thứ lớp dạy dỗ trăm dân...như thế
thì dưới thời nhà Lương, có ai đã thêm vào pho Sử ký 4
chữ : " Bá Dương...thụy là... " đã kể trên].
Dưới thời nhà
Châu, làm quan giữ kho sách.
[Trong thiên Thiên
vấn, sách Trang Tử viết " Trưng tàng sử " chữ trưng có nghĩa
là gom góp...Thời xưa, sách vở chỉ được chứa ở nhà vua
quan, có quan lo riêng về việc đó.
Sách Trương thang
truyện có viết : " Lão Tử làm trụ hạ sử " là vì lúc hội
triều, ngôi vị là ở dưới trụ, cầm thẻ, ghi việc...cũng
như ngày nay, người làm thơ ký ghi chép những lời bàn bạc
trong hội nghị vậy].
Khổng Tử qua
nhà
Châu, đến vấn Lễ với Lão Tử. Lão Tử nói : " Các người
mà ông nói đó, người và xương đều mục hết cả rồi,
duy lời nói của người ấy thì còn tại đây.
Người quân tử
đắc thời thì đi xe, chẳng đặng thời thì đầu rối mỏi
mệt mà đi bộ, tôi có nghe, người buôn bán giỏi, chứa hàng
hóa kỹ, mà xem như trống rỗng, người quân tử chứa đầy
đức mà dung mạo như ngu.
Hãy bỏ cái ngạo
khí và cái nhiều lòng dục của ông, bỏ luôn cái sắc làm
cao và cái chí, cái dâm, vì những cái ấy đều không có ích
gì đối với thân ông.
Tôi nói với
ông, chỉ có bấy nhiêu mà thôi ! "
Khổng Tử ra
về, bảo với đệ tử :
" Con chim...ta
biết nó bay như thế nào, con cá, ta biết nó lội như thế
nào, con thú, ta biết nó chạy như thế nào, nó chạy ta có
thể làm lưới, nó lội, ta có thể dùng câu, nó bay ta có
thể dùng tên, còn như rồng, ta không thể biết được nó
cỡi mây bay mù lên trời, hôm nay ta ra mắt Lão Tử, ông ấy
cũng như rồng vậy ".
[Chuyện Khổng Tử
hỏi Lễ với Lão Tử, cũng thấy trong phần Khổng Tử thế
gia trong Sử ký.
Thiên " Tăng Tử
vấn " trong Lễ ký, ghi ngôn, hạnh của Lão Tử có 4, tất
cả đều có liên quan đến Lễ...như thế thì việc Khổng
Tử đến hỏi Lễ với Lão Tử là đáng tin được.
Thiên Tăng Tử chế
ngôn trong sách Đại đái có viết : " Người đi buôn giỏi
chứa kín mà như không có gì...Người quân tử có nền giáo
dục cao mà như không ".
Thiên Ngoại vật
trong sách Trang Tử có chép : Lão lai tử nói với Khổng Tử
: Khâu ơi ! Thân hình ngươi kiêu và cái dung nhan ngươi ra dáng
người trí...như thế là quân tử sao ?
Câu nầy với đoạn
ghi lời nói của Lão Tử đại đồng tiểu dị...Những lời
ghi trong sách Trang Tử, cũng thấy trong thiên Kháng chí sách
Khổng tòng tử, nhưng lại cho Khổng Tử là Tử Tư.
Tử Tư đâu có
thể là Khổng Tử được, biết đâu Lão lai tử nói với
Tử Tư mà người ta lại lầm lẫn là Lão tử nói với Khổng
Tử chăng ?
Trong thiên Thiên
Vận lại có viết : " Khổng Tử ra mắt Lão Đam, ra về, 3
ngày không trò chuyện gì cả.
Đệ tử thưa :
-Phu Tử ra mắt
Lão Tử...có nhìn thấy được gì chăng ?
Khổng Tử đáp
:
- Bây giờ ta mới
thấy rồng, rồng hợp mà thành " thể ", tan mà thành " chương
", cỡi lên khí mây mà dưỡng bởi âm dương...ta mở miệng
mà không thể ngậm lại được...ta có tìm thấy được gì
ở Lão Tử đâu ?
Sách Lão Tử truyện,
được tán duơng là như rồng, là do theo ý Trang Tử].
Lão Tử trau dồi
dạo đức, cái học của ông chuyên về tự ẩn, không danh.
Ông ở nhà Châu
lâu, thấy nhà Châu suy, liền ra đi, đến cửa ải, quan lịnh
doãn là Hỉ nói :
- Thầy sắp đi
ẩn chăng ? Vậy hãy cố gắng vì tôi mà viết sách.
Vì thế Lão Tử
liền viết sách, gồm 2 thiên thượng, hạ, nói cái ý đạo
đức hơn 5000 chữ, rồi đi.
Sau đó, không
ai biết ông như thế nào.
[Sách Sách Ẩn và
Chánh Nghĩa, chữ " quan, cửa ải " đây là Hàm cốc quan hay
là Tán quan, chưa có tài liệu nào chắc chắn để xác định
được.
Tán quan thì ở
vùng Trần thương đất Kỳ Châu, không phải là con đường
từ nhà Châu vào đất Tần, còn Hàm cốc quan thì ở vùng
Đào lâm đất Thiểm Châu, đó là con đường từ nhà Châu
vào đất Tần, như thế thì chắc chắn phải là Hàm cốc
quan.
Cửa Hàm cốc quan
không biết được đặt vào năm nào, nhưng vào thời Khổng
Tử, đất Nhị hao còn thuộc nước Tần, nếu Lão Tử đồng
thời với Khổng Tử, như vậy thì lúc đó chưa có Hàm cốc
quan.
Quan doãn là chức
quan giữ cửa ải, lịnh doãn là một chức quan của Sở, nhưng
ở đó không phải là đất Sở, như thế thì chữ " lịnh
" ở đây sai.
Theo hơi văn ở
đây thì quan doãn nhìn thấy Lão Tử đến nên mừng, nhưng
người đời sau lại nói quan doãn tên Hỉ, rồi lại có quyển
sách để tên quan doãn Hỉ viết, lại càng sai hơn...
Nói về đạo đức
đến hơn 5000 chữ, tức là quyển Lão Tử còn cho đến ngày
nay.
Quyển sách ấy
có phải tự tay Lão Tử viết ra không ? Điều đó còn phải
suy xét cho thật kỹ.
Mặc dù lúc đó
đã có phong trào tư nhơn viết sách, nhưng dùng dao khắc, bôi
sơn vào tre, trong lúc trên đường đi, chỉ trong một thời
gian ngắn để thành một pho sách đến 5000 chữ thật là một
điều khó tin...hơn nữa, thể tài của quyển sách, so với
các quyển của Chư Tử đương thời thì không giống nhau.
Giọng văn của
sách ấy y như những câu cách ngôn được gom góp quyết không
phải do một người, trong một thời gian nào đó đã sáng
tác ra. [Xem thêm phần dưới quyển sách nầy, đoạn tìm hiểu
về tác phẩm của Lão Tử].
Lão Tử đã cố
ý tự ẩn, vô danh, hơn nữa, sắp đi lánh đời, tại sao lại
giữa đường còn hấp tấp cố gắng để viết cho quan doãn
một quyển sách ? Tóm lại, về phương diện tình lý, không
có chỗ nào đáng tin cả...Câu nói : " Không một ai biết sau
đó ông như thế nào " đã chỉ rõ ý lánh đời của ông...và
cũng vì thế mà phương sĩ đời sau mới có truyền thuyết
" Lão Tử đi qua phía Tây đến Lưu sa hà [sa mạc] rồi hóa
ra người Hồ... " như thế lại lầm thêm là Lão Tử đã qua
Ngọc môn quan.
Thiên Dưỡng sanh
chủ trong sách Trang Tử chép Lão Đam chết, Tần Thất đi điếu,
v.v...
Sách Trang Tử, phần
nhiều là ngụ ngôn, nhưng lại không ghi " sau đó không biết
ông ấy như thế nào " như thế đã thấy rõ chuyện Lão Tử
qua Lưu sa hà là không có thật.
Đến như các việc
trong sách Sách Ẩn, Liệt dị truyện, Liệt tiên truyện ghi
rằng " Tử khí từ phương Đông đến ", " Cỡi trâu xanh qua
cửa ải " đều là những chuyện hoang đường do các phương
sĩ đời sau ngụy tạo ra mà thôi.]
Hoặc có người
nói : Lão lai tử cũng ngưòi nước Sở, viết sách 15 thiên...nói
cái dụng ý của Đạo gia, cùng đồng thời với Khổng Tử...
[Chữ " hoặc " ở
đây có ý muốn nói Lão lai tử là Lão Tử, trong sách Hán
chí, phần Đạo gia, chép : có sách Lão lai tử 16 thiên, có
thuyết nói : đồng thời với Khổng Tử.
Nhưng theo Khổng
Tòng Tử thì đồng thời với Lão lai tử là Tử Tư phần
trước đã có trình bày.
Trong bài tựa của
Đạo đức kinh, Tất Ngươn có viết : trong Tả truyện có
" Lai câu ", Lai là họ, để chữ Lão lên trên là vì có tuổi
thọ, cũng như sư phụ của Liệt Tử là Lão Thương thị vậy.
Trong Hán chí, tuy
ghi số thiên trong sách ấy, có nhiều hơn một thiên, nhưng
cũng là quyển sách ấy.
Phần đầu của
phần khảo cứu về truyện Lão Tử có viết : " Lão Tử
là người ở Khúc nhơn Lý, Lệ hương, huyện Khổ, nước
Sở " cho nên ở đoạn nầy có viết : " cũng người nước
Sở ".
Sách Lão Tử khảo
dị, nghi tài liệu nầy cho rằng Lão Tử là người nước
Sở, là vì lầm lẫn với Lão lai tử, nhận xét như thế,
có phần đúng, vì theo truyền thuyết, người ta thường lầm
lẫn Lão lai tử và Lão Tử, cho là một người, cho nên Sử
ông mới ghi đoạn nầy có chữ " hoặc " ở trên.]
Lão Tử mà thọ
đến hơn 160 tuổi, hoặc có người nới đến hơn 200 tuổi,
là vì ông ta dưỡng mà được thọ đến mức ấy.
[Đoạn nầy trong
sách Sử ky sắp lầm, nên dời vào đoạn văn sau mới đúng].
Từ sau khi Khổng
Tử mất 129 năm, mà sử nhà Châu, Thái sử Chiêm ra mắt Tần
Hiếu Công nói :
- Ban đầu nước
Tần hợp với nhà Châu rồi chia ra 500 năm rồi sau lại hợp,
hợp 70 năm mà Bá vương xuất hiện.
Hoặc có kẻ
nói :
- Chiêm tức là
Lão Tử
Cũng có kẻ nói
:
- Không phải.
Là vì Lão Tử
thọ hơn 160 tuổi, hay có kẻ nói hơn 200 tuổi [là vì trau
dồi đạo mà duỡng được thọ].
[Đoạn nầy lại
ghi thêm một thuyết khác, nói rằng Thái sử Chiêm của nhà
Châu, vào nước Tần gặp Hiếu Công, tức là Lão Tử.
Trong thiên Bất
nhị của Lã thị Xuân Thu, ghi chung Lão Đam, với Khổng Tử,
Mặc Địch, Quan doãn và Lão Đam là Lão Tử.
Sách Thuyết văn
chép : " Đam tức là tai dài, thòng xuống " lại chép : " Chiêm,
cũng là tai thòng, ở phương Nam là nước Chiêm nhĩ ". Như
thế thì nghĩa các chữ Đam và Chiêm giống nhau.
Lý Nhĩ tức Đam,
thường làm chức Thủ tàng sử nhà Châu, chữ Chiêm và chữ
Đam lại giống nhau, mà Chiêm cũng từng làm Thái sử nhà Châu,
cho nên có thể lẫn lộn là một người.
Chiêm vào nước
Tần ra mắt Hiếu Công theo Tần Bản Kỷ thì vào năm thứ
11 đời Hiếu Công, mà Hàm cốc quan được dựng lên trước
năm ấy tức là năm 10 đời Hiếu Công, như thế người đi
về phía Tây, qua cửa ải là Thái Sử Chiêm nhà Châu, chớ
không phải Thủ tàng sử nhà Châu là Lý Nhĩ...Bằng chứng
như thế là khá chính xác.
Theo Bá Tiềm, việc
Thái Sử Chiêm đến Tần Hiếu Công thấy có chép trong Châu
Bản Kỷ và Tần Bản Kỷ. Châu Bản Kỷ chép " Hợp 17 năm
" chép " 70 năm " là sai lầm vì đảo ngược chữ trong Tần
Bản Kỷ lại chép " Hợp 77 năm " như thế là dư một chữ
" Thất " [7].
Chuyện nầy, Bản
Kỷ chép xảy ra vào năm Liệt Vương thứ hai, còn Tần Bản
Kỷ thì vào năm Hiếu Công thứ 11, lúc đó sau ngày Khổng
Tử mất đến 53 năm, mà ghi là " Khổng Tử mất, cho đến
nay là 129 năm " thì là sai].
Lão Tử là một
ẩn quân tử, con Lão Tử tên là Tôn, Tôn làm tướng nước
Ngụy, được phong đất Đoạn can.
Con Tôn là Chú,
con Chú là Cung, huyền tôn của Cung là Giả, Giả làm quan dưới
thời Hán Văn đế.
Con của Giả
là Giải làm thái phó cho Giao tây Vương là Cung, vì thế cất
nhà luôn ở đất Tề.
[Lão Tử là một
" ẩn quân tử " nhưng lại chép tên con cháu của ông
rất rõ ràng, Lão Tử chỉ thích lánh đời, không chường
mặt, lại ra cửa ải, đi về phía Tây và mất tích luôn.
Truyền thuyết ấy
dễ làm cho các phương sĩ dễ thêu dệt thành những chuyện
hoang đường.
Dưới thời Võ
đế, ông nầy rất thích bọn phương sĩ, và các chuyện về
thần tiên, thế nên Sử công cố ý chép đoạn nầy rõ ràng
để chứng minh Lão Tử là một người thường như mọi người
khác, mà không phải là một thần tiên gì cả.
Dụng ý của Sử
công thật là sâu sắc].
Người đời,
hễ học Lão Tử, thì chê Nho học, học Nho thì lại chê Lão
Tử [Đạo không đồng, thì không bàn luận với nhau] như thế
là phải chăng ?
[Lý Nhĩ vô vi,
tự hoá và thanh tịnh để tự chánh].
[Đoạn nầy nói
về việc Nho và Đạo gia vì đạo bất đồng mà chê lẫn
nhau để kết luận. Còn " Đạo không đồng, thì không bàn
luận với nhau ", đó là dùng câu của Khổng Tử [trong thiên
Vệ linh Công sách Luận Ngữ].
Câu cuối cùng,
cùng với đoạn văn trên không nối tiếp ý nhau, và cũng không
phải là câu dùng để kết luận, nghi là người đời sau
đọc sách Sử ký ngẫu nhiên ghi thêm vào, làm cho người sau
lầm lẫn đó là chánh văn. Nên bỏ cho hợp lý].
*
Lão Tử truyện
trong sách Sử ký đến đây là chấm dứt, trong truyện có
chép tên 3 người :
1. Thủ tàng thất
sử nhà Châu là Lý Nhĩ, Khổng Tử có đến hỏi về việc
Lễ.
2. Ẩn sĩ người
nước Sở là Lão lai Tử.
3. Châu Thái sử
Chiêm vào nhà Tần ra mắt Hiếu Công...
Ba người ấy đều
khác nhau, nhưng truyền thuyết lại lầm mà hợp lại làm một,
nhưng xét lại kỹ các đoạn văn dẫn chứng trên, thì tất
cả 3 người ấy đều không phải là Lão Tử của phái Đạo
gia, vì Lão Tử là một tên chung, nhưng không phải là một
danh từ riêng, chỉ dùng để gọi những học giả lớn tuổi,
cũng như ngày nay chúng ta gọi là " Lão tiên sinh " vậy, vì
thế cho nên chúng ta cũng có thể dùng tên Lão Tử để gọi
Lý Nhĩ, Lão lai Tử và Thái sử Chiêm.
Người đời sau
không tìm hiểu cho chính xác nên lầm lẫn, hợp ba người
ấy làm một, làm cho lộn xộn thêm, càng khó phân biệt.
Về Trang Tử, trong
thiên Thiên hạ, người gọi là Lão Đam là một " bác đại
chơn nhơn " của thời xưa, do nhóm Đạo gia truyền thuyết
suy tôn..., đó là một nhân vật lý tưởng được đặt để
ra mà thôi, thuyết trên đây, trong các sách Thù tứ khảo tín
lục và Trung Quốc Triết học sử của Phùng hữu Lan đều
có đề cập đến.
Như thế thì quyển
Lão Tử còn đến ngày nay, đó là một quyển sách góp những
thành ngữ và cách ngôn được truyền tụng của phái Đạo
gia dưới thời Chiến quốc [xem thêm phần lược khảo tác
phẩm của ở đoạn sau] mà chẳng phải là một tác phẩm
của Lão Tử viết ra khi qua Hàm cốc quan.
Trong quy?n Lão Tử
có những lời trái ngược hẳn với đạo Nho, nếu đó là
tác phẫm của Lão Tử người đồng thời với Khổng Tử,
tất nhiên thế nào cũng bị Mạnh Tử sau nầy đã kích dữ
dội, nhưng trong quyển Mạnh Tử ta không hề thấy điều đó.
Tóm lại, quyển
Lão Tử, không phải chính do Lão Tử viết ra, mà đó là một
tác phẩm gom góp của một số học giả cao niên viết ra,
và Đạo gia lấy đó làm tôn chỉ của mình.
Lão Đam là một
nhân vật truyền thuyết, do tưởng tưọng mà có, như thế
mà cho Lão Tử là người khai tổ cho Chư Tử là một điều
hết sức không hợp lý.